O afundimento, visto por Xurxo Lobato

O 19 de novembro de 2002 afundía o petroleiro Prestige desencadeando unha das maiores catástrofes ecolóxicas da historia. Durante varios días o vetusto e fráxil barco foi paseado pola costa galega nun exemplo de insensatez moi proprio dunhas autoridades que en ningún momento entenderon as dimensións da traxedia que se nos vinha a todos enriba. Para daquela, toneladas e toneladas de chapapote empezaban a chegar até nós, invadindo sen piedade kilómetros e kilómetros de litoral, praias e rochas. O noso prestixioso líder, o Fragasaurio, tomou nese momento unha decisión que nos revela o seu fondo compromiso coa Galiza: foise de caza a Aranjuez.

Desde o governo tan só recebemos desprezo. As frases ditas neses días por uns (ir)responsables ou outros poden formar parte de calquera antoloxía do disparate. "La rápida intervención de las autoridades españolas, alejando el barco de las costas, hace que no temamos una catástrofe ecológica", dixo o ministro de Agricultura, Miguel Arias Cañete, tres días antes de que o Prestige partise en dous. Horas despois, o conselheiro galego de Pesca, Enrique López Veiga, afirmaba que "no puede hablarse de marea negra, sólo de un vertido de fuel". En efecto, non foi unha maré negra. Foron media ducia, polo menos.

Ao cabo dunha semana, o incendiario delegado do goberno na Galiza, Arsenio Fernández de Mesa, aportaba á historia unha frase que faría feliz a Lewis Carroll: "Hay una cifra clara, y es que la cantidad que se ha vertido no se sabe". Nin el nin ningún dos outros demitiu, como saberán. Para daquela a desfeita era xa evidente, imposible de ser ignorada nin sequera polos noticieiros das televisións públicas, mergulhadas até o pescozo no maior exercicio de manipulación que se lembra en anos.

O estado falhounos a todos os galegos, desapareceu xusto no momento no que precisabamos del. E Galiza púxose en marcha. Miles de persoas lanzáronse a limpar o chapapote ao tempo que todos os trabalhadores do mar adicaban os seus esforzos a vixiar o percorrido das xigantescas bolsas de fuel e a evitar que novos vertidos chegasen á terra. Mentres a administración seguía perdida, os cidadáns organizáronse con envexable coordinación, tendo en conta a absoluta falta de medios. Foron xornadas heroicas. Axinha empezaron tamén as mobilizacións. A primeira, en Santiago, o 1 de decembro, nunha xornada épica de chuvias intensas que non impediron a presenza de douscentos mil galegos na praza do Obradoiro, o corazón do noso país. Naceu o "Nunca Máis", berro que se convertiu en símbolo dun povo en pé, que colga orgulhoso a bandeira nas xanelas de infinidade de fogares.

Foi a primeira, pero non sería a única. Dez días despois, cento cincuenta mil persoas manifestábanse en Vigo esixindo solucións urxentes. Na Corunha, o 9 de febreiro, outros cen mil cidadáns botámonos á rúa noutra protesta para a historia, coa fin de dicirlhe ao governo que os galegos non nos resignamos a que á única alternativa que se nos ofrece sexa a emigración. O seguinte paso foi tomar Madrid. Na madrugada do 23 de febreiro arredor de mil autobuses saían de Galiza cara a capital de España; moitos miles máis de galegos desprazáronse nos seus proprios coches. De manhá, a capital estaba invadida de xeito pacífico e festivo por medio milhón de persoas. Tratouse en todos os casos de manifestacións sen incidentes, cargadas de bo humor e de ironía. Alí onde a outros sáelhes a violencia, aos galegos sáenos sempre o humor.

Cal foi a resposta do governo ás nosas lexítimas reivindicacións? Pois, en primeiro lugar, o insulto. O presidente Aznar dixo de todos nós que eramos "agitadores del resentimiento, que ladran su rencor por las esquinas". Somos "perros que ladran", en terminoloxía de evidente resonancia nazi. O Fragasaurio diría logo que andabamos "enchendo Galicia de merda". Intentaron botar lixo riba da Plataforma Nunca Máis insinuando que empregaba irregularmente as doazóns que estaba recibindo. Fracasaron no seu intento. Cando por fin as autoridades se decidiron a actuar, xa era demasiado tarde e perderan a pouca credibilidade que lhes quedaba. O "Plan Galicia" anunciaba inversións multimilhonarias en infrestructuras (algunhas delas elementais) das que o noso país aínda carece, pero non establece ningún tipo de prazos nin especifica partidas presupuestarias concretas. Tratábase, mais uma vez, de pura propaganda. Mentres tanto, seguían sen tomar medida algunha que poida evitar traxedias coma esta no futuro, de tal xeito que a día de hoxe disponhemos basicamente dos medios que tinhamos hai seis meses para paliar unha situación así: é dicir, case ningún.

Seguen a nos dicir que tomaron as melhores decisións posibles e que volverían facer exactamente o mesmo. Calquera galego de ben debe sentir arrepíos ao escoitar iso. Estamos vendidos. Mentres eles sigan a nos governar todo isto pode suceder de novo. Non aprenderon desta traxedia, que non é nin moito menos a primeira que vivimos, e parece ser que non aprenderán. Para eles, as praias están esplendorosas e aparentemente limpas, malia que saibamos que en moitas delas o chapapote fica a pouca profundidade por debaixo da area. As rochas seguen cubertas de fuel e os fondos marinhos atópanse nun estado nada tranquilizador, segundo din grupos ecoloxistas e algúns organismos oficiais. Pero, por riba de todo, o peor é que o "Prestige" segue deitando fuel ao ritmo de coma pouco dúas toneladas diarias, fuel que antes ou despois chegara até nós. Hai só uns días o Fragasaurio tivo a ousadía de dicir que non pasaba nada se a solución definitiva para o barco adiábase outro ano. Do que se trata, como dixo no seu día o conselheiro López-Veiga, é de que nos acostumemos a "convivir co chapapote". Non hai lugar para o optimismo. Unha ameza viscosa ronda arredor de nós.

Esa é a realidade. Esta é a crónica, dispersa e urxente, destes meses que cambiaron o país no que eu vivo. Díxeno xa anteriormente, e o digo hoxe de novo: pase o que pase, xa nada será coma antes. Pode ser que ese cambio non se vexa reflectido tan rapidamente coma algúns desexamos, pero o cambio existe. O chapapote nunca poderá taparnos os olhos nin a boca. O meu é un país que dixo "Nunca Máis", que é xa un berro sen límites. Un país que grita, en palabras do gran escritor galego Manuel Rivas, Nunca Máis ao odio, en todas as súas formas. Nunca Máis ao terrorismo. Nunca Máis á guerra. Eu, posuído por un fanático resentimento, gosto de engadir un ladrido final: Nunca Máis á fame.

As fotos

Tiradas de La Voz de Galicia


O afundimento, Axencia Efe


Muxía despois da primeira maré preta, por Paul Hanna


Manifestación de Santiago, 1-12-2002, por Xurxo Lobato


Manifestación de Vigo, 11-12-2002, por M. Moralejo


Manifestación de A Corunha, 9-2-2003, por Xurxo Lobato


Manifestación de Madrid, 23-2-2002, por Paco Campos


Lembrando a Man na manifestación de Madrid, por Iván Beceiro, no Foro do Caracol

Algunhas referencias para saber máis

Sobre o Prestige publicou Omar hai poucos días un excelente texto. Akin mantivo todos estes meses un estupendo blog cun feixe de informacións, documentos e comentarios referidos unicamente á catástrofe. Desde alí pódese acceder a outras webs que tamén se ocuparon do tema. Imposible non citar a web da Plataforma Nunca Máis e a de Burla Negra, así coma a do colectivo de ensinantes Area Negra. Finalmente, en Libro de notas desenvolveron esta feliz iniciativa, que conseguiu difundir pola rede a xusta reclamación de responsabilidades.
¶