Mellor película, mellor actriz de reparto (Catherine Zeta-Jones), mellor montaxe, mellor dirección artística e decorados, mellor vestiario e mellor sonido

Chicago é un excelente musical de Kander e Ebb, gozosamente cínico e amoral, cun certo toque de perversidade e de incorrección. Rob Marshall adaptouno ao cine con sentidiño, beneficiándose dun espléndido reparto encabezado pola magnífica parella de asasinas formada por Renee Zellweger e Catherine Zeta-Jones. Técnicamente irreprochábel, Chicago é unha película que deixa un agradábel sabor de boca no espectador, e seguramente por iso, nun ano complicado no que había entre as candidatas dúas obras mestras de moi superior calidade, foi ela quen se converteu na grande gañadora dos Oscars deste ano.

Mellor director (Roman Polanski), mellor guión adaptado (Ronald Harwood) e mellor actor (Adrian Brody)

Non puido ser Scorsese, pero polo menos foi Polanski. O seu triunfo nos Oscars deste ano é unha das mellores noticias dunha cerimonia demasiado tibia. Non soe ser o de Polanski, contodo, un nome no que un repare ao pensar nos seus directores preferidos. E non sei a razón, en verdade, pois a súa cinematografía, en liñas xerais, é altamente proveitosa. Desde a gozosa Rosemary's baby, unha lección de malsana perversidade, até a sublime The death and the maiden, con Sigourney Weaver recobrando a memoria de pasadas torturas e debatíndose entre a vinganza, o perdón ou o esquecemento; e polo medio un thriller coma Frenético, moito mellor do que pode parecer a primeira vista, ou esa xoia do cine negro que é Chinatown.

O pianista, Palma de Ouro no Festival de Cannes do pasado ano, narra a odisea persoal do pianista Wladislaw Szpilman durante a ocupación alemana de Varsovia: o tempo vivido no gueto xudío e a súa angustiosa fuxida da barbarie nazi. Roman Polanski opta por unha sobriedade exemplar; non pretende convertir a traxedia de Szpilman nun paradigma do sufrimento do pobo xudío: limítase, con acerto, a contala con obxectividade, entendendo que ela mesma é elocuente de seu e non precisa ningunha clase de subraiado emocional. Nesa só aparente frialdade radica o maior acerto dunha película chea deles de principio a fin. A posta en escea é modélica, o cal non pode sorprendernos nun director que coñece o seu oficio coma poucos, ben apoiado esta vez pola excelente fotografía de Pawel Edelman. Hai quen podería achacarlle un excesivo clasicismo, consideración que non comparto en absoluto; antes polo contrario, Polanski aposta por certos elementos de audacia, con movementos de cámara ousados tanto no forma coma no fondo (véxase, por exemplo, a escea da inspección alemana nun edificio do gueto, coa cámara ascendendo planta a planta mentres se van encendendo ou apagando luces, e que remata cun terrible asesinato). Nin sequera nas esceas máis brutais fai concesión algunha ao dramatismo, e ás veces mesmo se permite dotalas dun certo aire granguiñolesco, algo nada alleo a un cineasta que nos ten ofrecido pezas de humor negro coma O baile dos vampiros. Ese intento expreso de non cargar nunca as tintas fai que sexa case imposíbel verter unha soa bágoa vendo O pianista, pero ao mesmo tempo é innegábel o profundo impacto emocional que nos provoca ao longo de toda a súa metraxe. Boa parte do seu éxito nese aspecto radica na absoluta credibilidade de todo o reparto, do que só pode resultarnos familiar o protagonista, Adrien Brody. Con intelixencia, o actor déixase levar tamén pola sobriedade e foxe de histerismos innecesarios: o único tic interpretativo do que fai uso, ese pequeno xesto de medio-morderse o labio, mesmo resulta apropiado, ousaría dicir que necesario para dotar dunha certa corporeidade a un personaxe que no treito final da película fica convertido nun ser físicamente acabado, case cadavérico. O seu triunfo nos Oscars pode ter sorprendido a moitos, pero en ningún caso pode ser considerado un feito inxusto.

Non quixera acabar sen dicir que, aínda que poida parecer raro, a min no fondo paréceme unha película optimista. A peripecia de Szpilman non deixa de ser un fermoso canto ao ser humano e á capacidade de supervivencia; á necesidade de superar o horror, sen esquecelo nunca. É, tamén, un recoñecemento á "bondade dos descoñecidos", á xente que nun momento ou noutro pasa por unha vida salvándote literal ou metafóricamente, e á que non sempre tes posibilidade de agradecer ou devolver o xesto. A ese fío común que nos mantén unidos, pese a todo.

Mellor actriz (Nicole Kidman)

The hours é unha cinta moi literaria e moi culta, desas que soen levar ao cine a xente que habitualmente non vai ao cine, e que crean unha sensación de que un está vendo unha película "importante". Nela todo é moi correcto, e desde logo paga a pena vela, aínda que me pareza a menos interesante das cinco candidatas ao mellor filme. Nicole Kidman está ben, non mellor nin peor que os restantes membros do reparto, e a súa presenza en pantalla cronómetro en man non creo que supere á das outras dúas protagonistas. Supoño que os académicos decidiron premiala a ela e non a Renee Zellweger ou á case sempre perfecta Julianne Moore por aquilo da nariz postiza.

Mellor guión orixinal (Pedro Almodóvar)

Gustará máis ou menos, pero tendo en conta que a Víctor Erice non lle deixan rodar, Almodóvar é o único autor con maiúsculas que temos no cine español. As súas películas case nunca son totalmente satisfactorias, pero non se pode negar que ten un enorme talento e que é dono de magníficas ideas. Hable con ella é a súa mellor obra, a máis perfecta de todas as súas. Despois do éxito de Todo sobre mi madre, Almodóvar tiña moi fácil seguir na súa liña habitual pero facendo uso das súas cada vez máis depuradas capacidades. Porén, optou por facer algo ben distinto, unha producción enormemente arriscada tanto polo seu tema como polo seu tratamento estético. Almodóvar aposta por solucións brillantes, coma a de intercalar unha inventada cinta muda para evitar unha escena especialmente complicada; ou a inclusión dos dous ballets de Pina Bausch e a canción de Caetano Veloso, exercicios de estilo un puntín pedantes pero que quedan fantásticamente ben na película. Benvido, pois, este segundo Oscar da súa carreira.

Bowling for Columbine (Michael Moore): Mellor longametraxe documental
Frida: Mellor maquillaxe, mellor banda sonora (Elliot Goldenthal)
The lord of the rings, The Two Towers: Mellores efectos visuais e sonoros
Adaptation: Mellor actor secundario (Chris Cooper)
Road to Perdition: Mellor fotografía (Conrad L. Hall, póstumo)
8 Mile: Mellor Canción
A viaxe de Chihiro: Mellor película de animación
Nowhere in Africa (Alemaña): Mellor película estranxeira

And the loser is...: Gangs of New York

Quedou sen recompensa para ningunha das súas dez candidaturas, malia ser, xunto a The pianist, e con moita diferencia, a mellor película da temporada. Colosal, abrumadora, espectacular. Todos os adxectivos quédanse curtos para describila. Gangs of New York é visualmente deslumbrante: a dirección artística de Dante Ferretti, o vestiario de Sandy Powell e o traballo na fotografía de Michael Ballhaus son memorábeis, un luxo para os ollos. Recrean con descomunal talento a miseria dunha época e dun lugar escasamente tratados polo cine. A cámara paséase por escenarios marxinais de recargada sordidez, apoiada ás veces na potencia dunha banda sonora portentosa. Así sucede no extraordinario arranque da película, sostido por unha apabullante percusión nun perfecto matrimonio entre imaxe e son do cal Scorsese xa fixera gala nun dos seus títulos que máis me gustan, o moi pouco visto Kundun, no que sacaba un inmenso partido da música de Philip Glass, a priori non demasiado axustada para o cine.

Non me gusta como está rodada a primeira escena de enfrontamento entre bandas; cinematograficamente falando é o momento máis pobre do filme, pero para compensar ofrécenos outros 160 minutos inesquecíbeis, que pasan coma nun suspiro. Entre eles, por exemplo, un plano secuencia que só pode nacer da lucidez dun xenio: sitúanos no porto, contemplando a chegada dun feixe de emigrantes irlandeses. Ao pouco de pisar terra xa adquiren a nacionalidade americana e na mesma mesa son alistados para a guerra; uns metros máis alá dánselles os uniformes, que visten axiña para embarcar novamente nun navío que os levará cara o seu destino na defensa da súa nova "patria". O plano remata amosándonos como son baixados dun barco, ao mesmo tempo, os ataúdes cargados coas víctimas da guerra. Unha secuencia que equivale a un editorial.

A película pode resultar algo desconcertante no aspecto ideolóxico. Vendo Gangs of New York un non acaba de ter moi claro se Scorsese é un facha cavernícola ou un revolucionario irredento. Pensándoo ben, Scorsese ten pinta de posuír un espírito vagamente anarquista, que manifesta nun profundo desprezo cara a autoridade. O personaxe central, "Bill o Carniceiro", o sanguinario xefe dese lumpen neoiorquino de mediados do XIX, posúe un certo código de honra, algo do que, pola contra, carece por completo o poder oficial que sempre acaba saíndose coa súa.

A película faise grande, entre outras moitas cousas, pola arrolladora presencia de Daniel Day Lewis, sen discusión un dos máis grandes actores dos nosos días, capaz de estar ben mesmo cando sobreactúa. A súa interpretación irradia unha poderosa enerxía, e nótase en todo momento que gozou coma un neno afiando coitelos e manoseando filetes. Ao seu carón, é razoábel que os outros protagonistas brillen menos; sendo xustos, hai que salientar en todo caso as fantásticas actuacións de Leonardo di Caprio, un actor que é excelente cando se esquece de querer ser unha estrela; e de Cameron Díaz, á quen se lle nota moi cómoda no papel de golfa: só perde brío na parte final da metraxe, cando o seu personaxe deixa de resultar interesante. O resto do reparto é igualmente excelente, con mención especial para Brendan Gleeson e o sempre soberbio Jim Broadbent, por quen eu sinto gran aprecio desde que o descubrín encarnando en The crying game ao estupendo camareiro do bar onde Stephen Rea caía fascinado por Jaye Davidson.

Non vou rematar sen citar a Thelma Schoonmaker, a sufrida montadora habitual de Scorsese, e que intúo tivo desta vez bastante traballo extra. Eu daba algo por saber cantas versións se editaron ao longo do último ano destes Gangs of New York ata dar con esta montaxe case definitiva. Ou mellor dito: definitiva ata que dentro duns meses a edición en DVD nos permita descubrir un feixe de minutos con escenas engadidas. ¶