O mércores 5 de setembro ás 18:30 na Sala Grande do Palacio do Cinema de Venecia entrégase o León de Ouro a toda unha carreira ao cineasta Tim Burton. O mesmo premio que en anos anteriores recibiron David Lynch, Hayao Miyazaki, Manoel de Oliveira, Stanley Donen ou Omar Sharif, e que ao longo da historia foi parar ás mans dos máis grandes (Ford, Chaplin, Bergman, Wilder, Capra, Cukor, Kurosawa, Buñuel, Bresson, Fellini...). O tributo que a Biennale rende a Tim Burton xustifica que hoxe convirtamos ao californiano no punto de saída e de chegada da sección máis cinéfila do Extrarradio.

Tim Burton ten agora mesmo en posprodución un filme que promete ser un dos grandes títulos da tempada. Estréase nos Estados Unidos a finais de ano coa intención de que entre na competición polos Oscars: creo que non me equivocarei demasiado se digo que este traballo será un dos que acumule moitas candidaturas. A película en cuestión é Sweeney Todd, the Demon Barber of Fleet Street, adaptación cinematográfica dun lendario musical do xenial Stephen Sondheim, sen discusión o máis prestixioso e influínte autor do teatro musical contemporáneo, gañador de sete premios Tony, un Oscar (pola canción Sooner or later, de Dick Tracy) e mesmo un Premio Pulitzer, nunha das contadísimas ocasións en que o galardón foi recibido por un musical (Sunday in the park with George). Un autor complexo, exixente e atrevido, que foi quen de facer un musical sobre os intentos de asasinato dos presidentes americanos (Assassins), ou de mesturar a diferentes personaxes dos contos clásicos (Carrapuchiña, Cincenta, Rapunzel, Jack o das fabas máxicas...) nunha peza que reflexiona sobre a necesidade e as consecuencias de asumir responsabilidades (Into the woods). Pero son moitos os que consideran Sweeney Todd a máis perfecta das súas obras: un relato macabro idóneo para un director como Tim Burton. No Londres do s. XIX, Sweeney Todd regresa para vingarse do xuíz que lle arruinou a vida ao arrestalo inxustamente e mandalo ao exilio, coa maligna intención de ter o camiño libre para liarse coa esposa daquel. A Sweeney Todd cóntanlle que a súa muller foi violada e humillada e que acabou suicidándose, e que a filla que tiñan, agora unha moza, foi acollida polo xuíz. Quen lle informa de todo isto é a peor pasteleira de Londres, a señora Lovett, que está secretamente namorada del. Ao longo da obra, un cada vez máis amargado Sweeney Todd decide vingarse non xa só do xuíz Turpin, senón de toda a sociedade en xeral, e un a un irá degolando aos incautos que pasan pola súa cadeira de barbeiro. Moi práctica, a señora Lovett propón non desperdiciar toda esa carne humana, que con certeza poderá servirlle para encher as súas empanadas:



Escoitamos ao Sweeney Todd e á señora Lovett do reparto orixinal da estrea de Broadway, Len Cariou e Angela Lansbury, uns anos antes de se converter na Jessica Fletcher de Murder, she wrote, unha das series de televisión máis difundidas das últimas décadas que lle proporcionou doce candidaturas aos Emmy (non gañou nunca) e dez aos Globos de Ouro (gañou catro), ademais dun salario que chegou aos trescentos mil dólares por episodio. Tamén gañou catro veces o Tony, sempre como actriz de musical (entre eles, o de Sweeney Todd), e foi candidata en tres ocasións ao Oscar á mellor actriz de reparto, por The Manchurian Candidate (1963), The picture of Dorian Gray (1946) e Gaslight (1945), o seu primeiro papel no cinema cando era unha mociña de dezasete anos. O filme, protagonizado por Ingrid Bergman, Charles Boyer e Joseph Cotten, estaba dirixido por George Cukor, célebre director ben lembrado por Historias de Filadelfia, Nacida onte, A costela de Adán, Naceu unha estrela (versión de Judy Garland) ou My fair lady. George Cukor pasou uns días pola rodaxe de O mago de Oz e Foise co vento -películas as dúas feitas coa participación de moitas mans- e foi tamén o director de A muller das dúas caras, a non moi afortunada despedida do cinema de Greta Garbo, un mito que dicía nas películas frases que tamén valían para a súa propia vida. Non sempre a Garbo estivo tan seria. Tamén demostrou que sabía rir nun clásico de Ernst Lubitsch, Ninotchka, onde coincidiu cun actor austrohúngaro chamado Bela Lugosi, o Drácula da primeira versión sonora, a de Tod Browning. Un home que coñeceu o éxito con ese filme, grazas ao cal acadou un contrato coa Universal do que naceron varios títulos de terror, como O corvo, Os crimes da rúa Morgue e White Zombie. Afectado por unha ciática crónica provocada por lesións sufridas durante o servizo militar, Bela Lugosi empezou a recibir tratamento médico a base de opiáceos para calmar a dor. A súa adicción polas drogas foi en aumento a medida que diminuían as ofertas para facer películas. Bela Lugosi é un home que vive practicamente na ruina cando coñece a Ed Wood Jr, un home novo fan del que lle ofrece participar nos desastrosos filmes polos que será célebre, Glen or Glenda primeiro e despois Bride of the monster, onde ten este xustamente famoso discurso:



Fogar? Eu non teño fogar. Perseguido, desprezado, vivindo coma un animal! A selva é o meu fogar. Pero eu amosareille ao mundo que podo ser o seu amo! Perfeccionarei a miña propia raza de humanos. Unha raza de superhomes atómicos que conquistarán o mundo! Ha ha ha ha ha ha!

Bela Lugosi protagonizou postumamente un filme, Plan 9 from outer space, sempre presente nas listaxes dos peores da historia. Ed Wood Jr tiña material rodado sen son con Bela Lugosi, e cando este morreu arranxou o absurdo guión para meter esas escenas ao comezo. Ao pouco, e en off, escoitaremos o ruído dun coche freando, do que se deduce que o personaxe foi atropelado. O personaxe resucita logo por itnervención duns extraterrestres, pero para daquela será reempreazado por outro actor -realmente era o quiropráctico/masaxista da esposa de Wood- que aparecerá sempre cuberto cunha capa, tapando o rostro intentando sen éxito que non se note que el non é Lugosi.

Todas estas cousas están magnificamente contadas no filme Ed Wood, con Johnny Depp encarnando ao director de serie z e Martin Landau recreando a un decrépito Bela Lugosi (levou o Oscar por ese papel). O director dese marabilloso canto de amor ao cinema foi Tim Burton, o home que imaxinou a máis marciana das invasións marcianas, que nos descubriu o encanto das relacións de ultratumba e o gozo de vivir e amar con imaxinación.

Extrarradio, 2 de setembro de 2007

dos arquivos estranhos: De Marte a Marte ¶