"Nacín en Milwaukee, Wisconsin, durante a Segunda Guerra Mundial nunha comunidade obreira xermana que enviou aos seus fillos a loitar contra os seus curmáns (...) Durante os meus primeiros vinte anos de vida xoguei ao fútbol e estudei matemáticas na universidade grazas a unha bolsa deportiva. Abandonei antes de graduarme por negarme a un aprazamento militar (os meus amigos estaban morrendo en Vietnam) e traballei con emigrantes en Colorado aprendéndolles aos seus fillos a ler e escribir. Despois axudei no desenvolvemento dun programa de produtos de primeira necesidade que proporcionaba alimento aos pobres de Missouri Ozarks. Con 33 anos obtiven o título universitario na Universidade de Wisconsin; os seguintes catro anos dei aulas de cine na Universidade do noroeste, na de Wisconsin, na de Oklahoma e na de California San Diego (...) Actualmente son profesor residente de cine e vídeo no Instituto Californiano das Artes. Ao longo dos últimos vinte e cinco anos dirixín catorce longametraxes que foron exhibidos en moitos lugares diferentes do mundo". Quen así se define é
un cineasta de culto,
James Benning, un deses autores cuxas obras nada convencionais non adoitan deixar a ninguén indiferente, e que convida ao na miña opinión absurdo debate sobre cal é o lugar apropiado para a exhibición de certo tipo de filmes de corte experimental, as filmotecas ou os museos de arte contemporáneo (e se queren seguir meditando sobre esa apixonante cuestión, acórdense tamén de
Matthew Barney, parella de Björk, cuxo "Ciclo Cremaster" viaxou polos Guggenheim de todo o mundo, ou de
Douglas Gordon e Philippe Parreno a quen o ano pasado lles mercou o MUSAC a exclusiva para España do seu
Zidane, un retrato de século XXI reconvertido en instalación por uns cen mil euros, unha cifra comparábel á que paga unha distribuidora por calquera filme de aspecto festivaleiro).
Moitas das pezas de James Benning responden a unha estrutura extremadamente cerebral, definida por regras moi estritas. En
Los quixo amosar a súa visión da cidade de Los Angeles mediante 35 planos de dous minutos e medio.
13 Lakes consiste en trece planos estáticos de dez minutos cada un, todos eles compostos da mesma maneira, coa liña de horizonte dividindo a pantalla en dúas partes exactas, metade auga, metade ceo. Non hai relato, non hai presenza humana directa, tan só un barco aquí ou un tren acolá; a única protagonista do filme é a paisaxe. A de
13 Lakes é unha proposta esencialmente contemplativa, na que poderiamos dicir que o importante non é mirar, senón ver (como en calquera outra obra de arte); o mesmo formato dos planos fixos de dez minutos recuperouno logo en
Ten Skies.
One Way Boogie Woogie refíxoa
vinte e sete anos despois rodando nos mesmos escenarios nun exercicio práctico de observación do paso do tempo. E en
Utopia montou unha morea de imaxes desérticas de México e o sur dos Estados Unidos co soundtrack que tomou prestado -por suposto, sen permiso- dun documental de Richard Dindo sobre o
Che Guevara (
The Revolution is just a T-Shirt away, como diría/cantaría Billy Bragg). En outubro fará corenta anos do asasinato do líder revolucionario, en 1967; películas non fixo, pero foi encarnado no cinema por actores como
Paco Rabal ou
Omar Shariff, e
en produción agora hai un filme de Steven Soderbergh que terá como protagonista a Benicio del Toro (unha elección ben atinada). Até que poidamos ver a de Soderbergh, o mellor achegamento ao mito -neste caso, á súa mocidade- son os
Diarios de motocicleta de Walter Salles, con guión de José Rivera a partir das "Notas de viaje" que escribiu o propio Ernesto Guevara de la Serna, e o libro "Con el Che por América Latina", de Alberto Granado, a quen na película daba vida Rodrigo de la Serna, que por certo é algo curmán do Che. O protagonista, como ben lembrades, era
Gael García Bernal, a quen logo vimos en
Babel, que detesto, e en
A ciencia dos soños, que me encanta. Neste filme de Michael Gondry tiña como partenaire a Charlotte Gainsbourg, a filla de Serge e de Jane Birkin. No Festival de Cannes viuse o pasado mes de maio o seu debut na dirección, "Deficit", e entre os seus próximos proxectos hai un que chama moito a atención: a versión de
Pedro Páramo que está preparando o español Mateo Gil.
A excepcional e a priori non moi cinematográfica que digamos novela de Juan Rulfo (ao que lle saiu un fillo director, Juan Carlos Rulfo) xa foi levada anteriormente á gran pantalla polo
galego Carlos Velo, en 1967, e con John Gavin no papel do título.
A fita competiu no Festival de Cannes ese mesmo ano; nunha edición que tiña a Vincente Minnelli, Shirley MacLaine e Ousmane Sembene no xurado, Carlos Velo compartiu sección oficial con
Accident de Joseph Losey (escrita polo agora Premio Nobel Harold Pinter),
Terra em transe de Glauber Rocha,
Elvira Madigan de Bo Widerberg (hai moita xente que hoxe lle chama así a un dos movementos do concerto para piano número 21 de Mozart),
Mouchette de Robert Bresson, unha adaptación do
Ulysses de Joyce dirixida por Joseph Strick e
You are a big boy now, dun aínda noviño Francis Ford Coppola. Pero a gañadora foi
Blow up, de Michelangelo Antonioni, con David Hemmigs, Vanessa Redgrave, Sarah Miles, a modelo Verushka e Jane Birkin, nai da antes citada Charlotte Gainsbourg pero daquela casada non con Serge, senón con
John Barry, famoso compositor que unhas semanas antes dese Festival de Cannes, o 10 de abril, obtiña os seus primeiros dous Oscars -non puido ir recollelos: acababa de ser pai da súa filla Kate- pola banda sonora e a canción orixinal de
Born Free, aquel filme tan bonito cunha leoa como principal reclamo.
O día que John Barry gañaba o Oscar, a Corte Suprema dos Estados Unidos discutía o proceso
"Loving vs Virxinia", que derivou finalmente na declaración de inconstitucionalidade da
"Racial Integrity Act of 1924" do Estado de Virxinia, grazas ao cal ficaron definitivamente eliminadas todas as restricións legais para os matrimonios interraciais, que naquela altura estaban aínda prohibidos en moitos estados. Tal cousa acontecía o 12 de xuño de 1967, dous días despois de que morrese o actor
Spencer Tracy, cuxa derradeira película,
Adiviña quen vén a cear, trataba xustamente sobre as dificultades de aceptación das relacións interraciais na sociedade ianqui.
Spencer Tracy é unha das grandes figuras do Hollywood clásico, e non precisa presentación, así que limitareime a dar del un único dato. O seu lugar de nacemento: Milwaukee, Wisconsin, a mesma vila natal
dese director tan interesante como descoñecido que gosta de rodar ceos e lagos.
Extrarradio, 29 de xullo de 2007
dos arquivos estranhos: De Woody Allen a Woody Allen
¶