Coñecín a Marcos S. Calveiro no outono do 2005, con ocasión dunha mesa redonda argallada pola Asociación Galega de Editores. Comentárame daquela que uns meses despois, cara a primavera, vería editado o seu primeiro libro na colección xuvenil da editorial Tambre. Díxenlle que o lería con moito gusto e aos poucos días envioumo en PDF por correo electrónico. Entregueime á súa lectura con verdadeira paixón; en canto o rematei mandeille unha mensaxe ao editor para felicitalo polo seu bo ollo e pedirlle o número de teléfono de Marcos. Falei con el aos poucos minutos e expreseille o meu absoluto entusiasmo polo seu traballo, do cal tiven o privilexio de ser un dos primeiros lectores. Sari, soñador de mares foi unha sorpresa magnífica no campo da LIX galega, un sector vizoso pero eivado polo didactismo e a inevitábel dicotomía entre o rural e o urbano que promove aínda novelas de instituto e outras con avós aldeáns que lles contan lendas aos netos.

O novo libro de Marcos, Rinocerontes e quimeras, é máis que a confirmación dun autor de enorme talento: é un extraordinario salto adiante merecedor dun recoñecemento que dubido vaia outorgarlle un sistema literario coma o que temos. Se en Sari o escritor camiñaba con seguridade por uns vieiros cunqueiráns dos que procuraba non afastarse demasiado, en Rinocerontes e quimeras -un relato protagonizado por monstros de feira- asume unha morea de riscos e sae deles triunfante. É o final do século XIX, unha época de cambios profundos marcada polo optimismo tecnolóxico; as máquinas, os autómatas e calquera cousa vencellada coa electricidade provoca curiosidade e coloca nun segundo plano as atraccións tradicionais, os prodixios e as quimeras que noutrora producían expresións de abraio. Xa non hai espazo para Nenasiamesas, Nenapaxaro, Nenolifante, Nenaxirafa e Nenopingüín, pechados nun vagón de tren e abandonados nunha vía morta, esquecidos polo empresario de circo Mister B que agora depositou a súa confianza nun teatro de autómatas. Cos seis nenos ficou Balote, vixía e preso a un mesmo tempo; no interior do vagón os sete personaxes pregúntanse se deben fuxir ou seguir agardando a que alguén volva por eles, como lles foi prometido. Falan, discuten e pícanse os uns aos outros; son nenos e actúan como nenos. Como nenos acostumados a sobrevivir e a apandar co sufrimento, iso si; nenos con historias estarrecedoras narradas na súa propia voz en capítulos de deslumbrante beleza. Son páxinas de inusual fermosura que unhas veces arrecenden a Faulkner e outras parecen posuídas por unha conmovedora tristeza anderseniana; de todas elas, eu sinto especial admiración polo relato das nenasiamesas.

Cando Frank S. Nugent empezou a escribir westerns para John Ford, o director deulle un consello esencial: le todo canto poidas sobre a conquista do oeste e os pioneiros, apréndeo todo sobre as cidades e as construcións, sobre a roupa que levaban e os alimentos que comían, e unha vez que o saibas todo, esquéceo e ponte a escribir. Non era a arroutada dun xenio. Hai que documentarse ben para poder logo contar as cousas con sinxeleza e naturalidade, sen que pareza que un vén de chapar de memoria a wikipedia. Dos coñecementos acumulados poden agromar logo episodios fascinantes como o desembarco dun rinoceronte na Lisboa do Rei Manuel I o Afortunado, ou as andanzas polo París que ve nacer o cinematógrafo.

Hai moitas referencias fílmicas, por certo, empezando, como non, por Freaks, esa estraña alfaia creada por Tod Browning. Pero tamén Gone with the wind, ou se o prefiren Band of angels, inspiradoras da ambientación sureña que precisa un episodio como o da nenapaxaro; e The night of the hunter, de onde sae o falso cura que rouba e engana a viúvas a quen acompaña durante algún tempo o nenopingüín. Filmes coma eses forman o substrato de imaxes que alimenta ao escritor, membro desa xeración que medrou vendo as películas dos sábados de Primera sesión. Vendo películas e lendo clásicos, como ese David Copperfield que devoraba de mozo o dono do circo. A aparición como personaxe de Herman Melville nesa época na que está a punto de aparecer Moby-Dick é un apuntamento brillante nun libro inzado de acertos.

Con Rinocerontes e quimeras Marcos S. Calveiro deixa de ser unha promesa para se converter nun grande escritor, sen máis etiquetas. Nun dos mellores que hoxe temos en Galiza, e non quixera que a amizade reste credibilidade ás miñas palabras, pois as digo tal e como as sinto. Calquera louvanza que se faga del e da súa obra, porén, ficaría incompleta sen citar o decisivo papel como catalizador dun editor modélico, Ignacio Chao, un exemplo a seguir polo rigor que o guía nun contexto complicado e cheo de limitacións. ¶