
Os programas de planetario acabaron por converterse nun xénero audiovisual específico, cunha linguaxe propria construída a partir da acumulación de toda clase de recursos. Nada é alleo aos planetarios: a voz humana, os efectos de son, a música, as fotografías, os vídeos... todo é válido para deixar no espectador unha sensación de producto compacto e coidadosamente elaborado, desde a certeza de que o único xeito de facer boa divulgación é
facela ben. Os asistentes ao planetario, ademais, veñen cargados de curiosidade e expectación, semellante a aquilo que sentiamos nos vellos cinemas de pantalla xigantesca e cortinas que se abrían solemnemente. Participamos con entusiasmo no ritual das luces que esvaecen pouco a pouco deixando que aparezan os primeiros pontos proxectados na cúpula. O fascinante artificio de crear a noite durante o día, de amosar ante os nosos ollos o grande espectáculo do ceo que a modernidade urbana nos nega, nunca deixará de provocarnos asombro.
Desde aquela
"Vía Láctea" que nos descubriu a moitos as posibilidades estéticas dos planetarios até hoxe produciuse unha lóxica evolución no tratamento e deseño dos programas, pero o obxectivo fundamental non cambiou: conseguir o equilibrio axeitado entre as intencións didácticas e a necesidade de entreter.
"Galileo, mensajero de las estrellas" destaca polo seu deslumbrante acabado técnico, cun uso excepcional dos efectos de son e da música, pero peca dunhas pretensións demasiado literarias que lle restan ritmo ao guión. O programa avanza a un paso lixeiramente pachorrento, aínda que recobra brío na parte final coa apaixoante leitura da abxuración de Galileo ante o tribunal, texto que non pode deixar a ninguén indiferente.
"Supernova", porén, peca do contrario, de exceso de ritmo, atrapallando a quen o ve coa súa espectacularidade e a desmesurada cantidade de información. Atopar ese término meio no que nada sobra e nada falta é difícil, por suposto, pero ¿quen dixo que facer ciencia e arte fose fácil?
"Cita con Venus", a última creación conxunta da
Casa das Ciencias e o
Pamplonetario, dá coa solución xusta ao problema: optar por unha aparente ausencia de pretensións. Non é un programa ideado para sobrecargar a capacidade de absorción de dados dos espectadores, nin abusa dos moitas veces innecesarios recursos case pirotécnicos que hoxe en día temos á nosa disposición.
Cita con Venus vén ser como un brillante concerto de cámara, e xustamente na súa simplicidade e na súa aposta pola provocación reside a súa grandeza, que o convirten no mellor programa presentado nun planetario que eu vin nunca. O seu achegamento ao noso veciño máis próximo no Sistema Solar é multidisciplinar pero non pedante; as referencias á arte e á mitoloxía, obrigadas nun caso como este, aportanlle ademais ese verniz de "cultura" (tal e como os xornais entenden esa palavra) que sempre viste ben calquera cousa que se faga. Un sae de
Cita con Venus coas ideas claras por mor dun guión exquisitamente medido, guiado pola máxima
"menos é máis", e que se permite algún inxenioso toque de humor. Humor que, por certo, tamén se detecta en toda a súa banda musical, espléndida non porque exhiba unha inusual beleza nas súas composicións senón pola súa capacidade para xerar sensacións inmediatas e ben recoñecíbeis. É unha banda sonora que xoga ao
pastiche, á mestura de códigos moi variados que se moven desde os rexistros vagamente orientais até os do cine de detectives de serie B, nun exercizo de habilidade que encaixa harmoniosamente coas intencións dun programa que acada a perfeición a forza de non buscala. Quizá aí estea a clave, e non falo só de planetarios.
¶