días estranhos

Se alguén intentase matarme agora non me defendería. Preferiría morrer antes que matar outra vez.

Son palabras de Leopold, un cidadán ruandés. Un dos moitos cidadáns ruandeses que participaron no xenocidio de hai dez anos:

Había moita organización detrás de todo. O goberno anterior empezou a movilizarnos en 1992, con reunións, sesións de entrenamento de xoves coma min para ensinarnos a matar cando chegase o momento. Chamábannos a interahamwe. Pero o máis importante foi que sementaron o medo e o odio nos nosos corazóns... Durante moitos anos, desde que era cativo, dixérannos na radio, mesmo na escola, que os tutsi querían expulsarnos das nosas terras, que desexaban toda a riqueza do país para eles. Dixéronnos que os tutsi non eran verdadeiros ruandeses, que procedían orixinariamente de Etiopía e que nós, os hutu, eramos os auténticos, o pobo superior... Dixéronnos que nos estaban atacando. Que as "baratas" do FPR ían matarnos a todos, e que tiñamos que loitar e responder ou morrer. Que debíamos acabar con todos e que de non facelo sempre existiría a ameaza.

Nyamata, 10 de abril de 1994. O alcalde, un coronel do exército e o gobernador da provincia de Kigali convocan unha reunión da sección local da interahamwe.

Dixéronnos que chegara a hora, que o inimigo estaba atacando. Lembráronnos que todos os tutsis eran os nosos inimigos, todos eran baratas, mesmo os nosos veciños; a mesma mensaxe que escoitáramos durante os meses anteriores, cada vez con máis frecuencia, na radio do Goberno. Na reunión eramos uns 400, todos xoves e fortes. Despois da reunión marchamos para as nosas casas, collemos as nosas pangas, xuntámonos de novo e saímos a cortar xente. (...) Xente dos arredores chegara correndo ao pobo e pechárase na igrexa (de Nyamata). Estaba ao mando o xefe da academia militar. Chegou con tres autobuses cheos de soldados. Dispararon balas e lanzaron granadas contra o interior da igrexa, de xeito que algunhas persoas tiveron que saír. Os nosos homes agardaban por elas e ían matándoas coas "pangas". Pola noite, cando acababan coas balas, os soldados volvían aos seus cuarteis. Nós marchábamos a durmir, porque estábamos moi cansos. Ao día seguinte seguiamos co noso traballo. Usábamos "pangas" e mans de morteiro, afiadas e con cravos nelas, para facer o traballo con máis eficacia. Oín dicir que algunhas persoas saíron con vida da igrexa. ¡Imposíbel! Non puido sobrevivir ninguén. Acabamos por completo. Estábamos todos cubertos de sangue. A igrexa estaba cuberta de sangue. Sangue por todas partes. Todos estaban mortos. Dos corpos que ficaron fóra da igrexa ocupouse o exército, que trouxo unha escavadora para tapalos. O exército vixiou o templo durante moitos máis días, así que calquera que puidese ter sobrevivido no interior non daría saído. Non, non houbo superviventes. Completamos o traballo. Considerámonos vencedores. Na radio houbo celebracións. Dixeron que estábamos derrotando ás baratas.

Dixéronnos que matáramos a todos. Non había diferencias. Ser muller ou neno non significaba que non fosen tutsi. Fixéronnos sentir que o que facíamos era polo ben do país. O noso deber patriótico. Había que facelo e tiñan que vernos facéndoo, todos os días, desde as seis da mañá até as oito da tarde.

Leopold deixou de traballar o 24 de abril, despois de ter contribuído á morte dunhas sete mil persoas.

Achegábase o FPR. Tiñamos que fuxir. Dixéronme que había un lugar chamado Zaire. Camiñamos e camiñamos até chegar alí. Polo camiño, en todas partes, vimos cadáveres e máis cadáveres. Apodrecendo. O que sucedeu en Nyamata sucedeu en toda Ruanda. Tardamos tres semanas en chegar á fronteira con Zaire, seguimos andando, milleiros de nós.

Neste ponto do relato o autor do libro que recolle estas declaracións, John Carlin, engade o seguinte comentario: "Esas foron as imaxes que o mundo viu en televisión, ringleiras e ringleiras de persoas cos ollos baleiros, zombis que marchaban cara o esquecemento, empuxados por unha forza inexplicábel. No estranxeiro poucos comprenderon que a forza que empuxaba a esas persoas era a angustia de pensar que o que eles lles fixeran aos tutsi íanllo facer agora os tutsi a eles". Pero sigamos atendendo a Leopold. Fica en Zaire uns tres meses, pero logo, movido pola fame, opta por volver ao seu país:

Estaba tan desesperado que volvín aínda que estaba seguro de que o FPR ía matarme. Cando os vin por primeira vez, agora que eran soldados e patrullaban a fronteira, quedei asombrado. Sorprendeume que non tivesen rabo, nin cornos. Que tivesen orellas. Malia todo canto nos dixeran, eran seres humanos coma nós. E, en lugar de matarme, deixáronme pasar e volvín andando á miña casa.

Pero cando chega detéñeno e méteno no cárcere.

Ao principio neguei todo, porque pensei que me matarían sen ningunha dúbida se dicía a verdade. Logo, en 1998, sentín algo no meu interior. De súpeto sentinme mal por estar vivo, porque non me mataran. Decateime de que cometera accións horríbeis e sentinme obrigado a confesar e pedir perdón polo que fixera.

Cinco anos despois, no 2003, Leopold saiu en liberdade.

O outro día achegouse a min unha viúva. Sabía que eu fora un dos que participara no asasinato do seu marido. Sabía que eu fora un dos que o colleron. Pedinlle perdón e ela díxome que si, que me perdoaba. E despois deume unha cunca de té.

"Desde fóra un pode preguntarse quen está máis tolo, Leopold ou a viúva", explica John Carlin, "pero é que todos os ruandeses viven nun mundo que toleou. Viven e actúan según a lóxica interna dunha situación única. Para un europeo oito anos de cárcere por asasinato en masa é unha condena escandalosamente suave. Pero ningún dos tres tutsi que están comigo e con Leopold (William Karemera, tenente de alcalde de Nyamata; un tradutor e o condutor, que perdeu ao seu pai e á súa nai no xenocidio) emite queixa algunha. Polo contrario, imos todos xuntos beber unha cervexa ao pobo. Durante o traxecto, cóntame despois William, Leopold expresa a extraordinaria opinión de que se o FPR non dera chegado, se a "interahamwe" dispuxera dun mes máis, terían completado a súa tarefa: todos os tutsi estarían mortos. William reafírmame tamén que Leopold realmente confesou ter devorado os corazóns das súas vítimas na igrexa, pero que agora négao porque calcula que é mellor que todo o mundo esqueza esa historia."

John Carlin pecha o texto coas seguintes palabras:

"Unha vez sentados no bar, William parece telo esquecido todo. Igual que os seus companheiros tutsi. Os tres séntanse e toman unha cervexa con Leopold. Malia todo o que escoitaron non parece que queiran matalo. É unha especie de cerimonia da paz non declarada que todos compartimos, como as que se celebran a diario en toda Ruanda. Falan, ríen, é unha imaxe de normalidade, coma se fosen grandes amigos. Todos precisaban esquecer, ou polo menos, finxir que o fixeran porque, de non ser así, ¿como podería seguir adiante a vida?"

HEROICA TIERRA CRUEL, de John Carlin, Editorial Seix Barral (ISBN: 8432208825) ¶

Referencias (TrackBacks)

Comentarios