Poucos minutos despois de que aqueles que outorgan os Premios Goyas decidisen ignorar a melhor película española do 2003, é un bon momento para recolher neste blog as palavras do seu director defendéndose das acusacións perversas e absurdas que sobre el volcaron algúns nestes días. A voz de Médem soa clara e honesta, cousa que non se pode dicir de todo o mundo. Fique a carta como pequena homenaxe destes dias estranhos cara o seu trabalho, que non só é esplendido, senón que tamén é necesario.
S.O.S, por Julio Medem
Han pasado cuatro meses desde el estreno de La pelota vasca, la piel contra la piedra, en los que la consigna que más me he visto obligado a decir (por alarma defensiva), es que el problema más grave del conflicto vasco es ETA, que mi rechazo al terrorismo es rotundo, sin peros, y que mi solidaridad y apoyo humano hacia las víctimas del terrorismo es absoluto, sin precio y sin esperar nada a cambio. Pero hay quien piensa que eso no es suficiente, que no les vale, y rechazan mi solidaridad como si les manchara; me refiero, claro está, a algunos miembros de la Asociación de Víctimas del Terrorismo (AVT) que ha organizado una manifestación a la entrada de la entrega de los Premios Goya para protestar por la nominación de mi película, y contra mi persona. He leído en La Razón que habrá una pancarta con este lema: "Víctimas del Terrorismo contra El pelota vasco, la nuca contra la bala". Y además se repartirán pegatinas con el lema: "No al Medem". Sinceramente, esto ya es demasiado, la injusticia de esta situación es ya puro delirio. Yo no puedo más.
Esta es la primera vez que escribo en mi defensa tras el estreno del documental en el Festival de San Sebastián. Deliberadamente preferí no responder por escrito a la tormenta de puñales que cayó sobre mí, especialmente desde los medios de comunicación de la derecha, y me recluí frotándome el ánimo con la innumerable cantidad de mensajes de apoyo, en su mayoría privados (comprendo perfectamente, tal y como pintan los tiempos, lo comprometido de apoyarme públicamente). Pensé que ya nada más podría pasarme con esta película, que lo peor ya había ocurrido, y que la ceremonia de entrega de los Premios Goya podría ser el punto dulce final (con o sin estatuilla) de toda esta horrorosa experiencia.
Lo primero que quiero dejar claro es que, para mi pesar, Cristina Cuesta (presidenta de COVITE, Colectivo de Víctimas del Terrorismo) rechazó participar en mi documental, y con ella, el conjunto de víctimas de su asociación. Es más, se dio el caso que llegué a entrevistar a Consuelo Ordóñez (hermana del concejal del PP asesinado por ETA), pero a los pocos días me llamó para que no la incluyera en el montaje.
También quiero recordar que en mi película hay víctimas del terrorismo a las que les he dado un trato, más que respetuoso, privilegiado. Personas que aceptaron mi planteamiento de película polifónica, con una puesta en escena destinada a invitar al diálogo y a las que no les importó compartir montaje con personas ideológicamente opuestas. Estas víctimas son Daniel Múgica (hijo de Enrique Múgica, concejal de Leitza por UPN asesinado por ETA), Cristina Sagarzazu (viuda del Ertzaina Ramón Doral), Marixabel Lasa (viuda del socialista Juan María Jáuregui) y Eduardo Madina (Presidente de las Juventudes Socialistas de Euskadi que perdió una pierna tras un atentado).
Es decir, que los miembros de AVT no son las únicas victimas, aunque sí me parecen las más enfadadas y las más politizadas, y las que se creen con el real derecho a identificar y dar el marchamo de autenticidad al resto de las víctimas. En mi documental las hay incluso de sus mismos colores, y de otros, pero son, me atrevo a suponer, políticamente más independientes. No sé lo que pensarán los miembros de AVT, por ejemplo, de Marixabel Lasa, que tiene varios agravantes para formar parte de su coro. Por ejemplo, es la viuda de un socialista que luchó hasta su muerte por el diálogo político como vía para resolver el conflicto vasco. ¡Qué tiempos son estos en los que 'DIÁLOGO' se ha convertido en una palabra maldita! El otro agravante, claro está, es que Marixabel Lasa (siendo socialista) es la presidenta de la Asociación de Víctimas del Terrorismo del Gobierno Vasco.
No me digas más, esas víctimas no valen, no están a la altura. Imagino entonces que Cristina Sagarzazu, por ser la viuda de un Ertzaina asesinado por ETA, como víctima en este caso sí nacionalista, se tendrá que conformar con un territorio medio, un purgatorio. Además, a ella no le ha importado compartir montaje paralelo con la mujer de un preso de ETA (en viaje a la prisión de Huelva), ya que entiende que esto no significa que se las compare o iguale moralmente.
Quiero reconocer mi especial debilidad por Eduardo Madina (el socialista que perdió una pierna en un atentado de ETA). Su testimonio marca el punto álgido, la cima moral de la película. Madina es un auténtico deportista del alma, precioso montañero de la buena fe que yo quiero poner aquí como ejemplo contra tanta atrocidad político-mediática; alguien, por ejemplo, que aún cuando ETA quiso matarlo poniendo una bomba en su coche, es capaz de solidarizarse con Anika Gil, una víctima de la tortura. Y como vergüenza recuerdo la forma en que esto es recibido por la AVT, a los que sólo les molesta que con el testimonio de Anika se está poniendo en duda la labor de la Guardia Civil. ¿Es que ella tampoco es una víctima? Se niegan a creerla, y se acabó.
Daniel Múgica es la víctima que les resultará más cercana, la más aceptable a la AVT (y lo digo con mi mejor intención hacia ti, Daniel), ya que es el hijo de un concejal de Leitza por Unión del Pueblo Navarro. Partido que hace las veces del PP en Navarra pero que, por fortuna para mi película, está fuera de la disciplina central y, libremente, aceptó estar en la película. Recuerdo aquí que el Partido Popular se negó, yo diría que, airadamente, a que ninguno de sus miembros fueran entrevistados para el documental.
Quiero añadir aquí el caso de otra víctima del terrorismo de ETA que participa en la película, aunque no prestando su opinión sino como coproductora. Me refiero a Mireia Lluch, que es hija de Ernest Lluch, socialista asesinado por ETA que, como Juan María Jáuregui, se declaró abiertamente a favor del diálogo. Cuando Mireia, a la que yo no conocía, se enteró que estábamos buscando financiación para sonorizar la película, pidió verla. El montaje ya estaba terminado y Mireia, tras la proyección, me dijo que tenía una pequeña herencia de su padre, y que estaba segura de que a él le hubiera gustado que ese dinero se aportara para terminar un documental "tan necesario" (esas fueron sus palabras). Recuerdo a esos periodistas, que legitiman con datos falsos sus mentiras, que las subvenciones a mi película fueron denegadas tanto por el Gobierno Vasco como por el ICAA.
Las personas que rechazaron su participación, se trata de víctimas, han sido las más duras contra mi documental. Ya desde la semana previa al estreno en el Festival de San Sebastián, declararon su rechazo a la película sin haberla visto (dieron por buenos los comentarios de Gotzone Mora e Iñaki Ezkerra) e intentaron impedir que se estrenara pidiendo a Odón Elorza que la retirara. Si el alcalde hubiera sido del PP, mi película hubiera tenido graves problemas para nacer. Se han estado cebando a placer contra mi persona, contaminando mi imagen, y yo no he podido responder con un mínimo de dignidad, como lo habría hecho si eso procediera de personas en una situación vital "normal" (no amenazadas).
Es más, mi dignidad me ha hecho establecer un código de respeto a favor de ellos, que dice que mientras una persona esté amenazada de muerte por pensar de una determinada manera, yo, aunque piense de forma radicalmente distinta, no me siento capacitado éticamente para criticarle. Esa discusión de igual a igual queda postergada (aunque, sinceramente, no me quedan ganas de emplazarles para cuando ETA desaparezca, que por supuesto deseo que ocurra cuanto antes).
Mi pecado capital parece que consiste en que el documental no trata exclusivamente del sufrimiento de las víctimas del terrorismo. El resto de mis pecados derivan de este, ya que si en mi película reconozco y someto a debate la existencia de un problema político, según ellos estoy justificando el terrorismo, a parte de dar apoyo logístico al "Plan Ibarretxe".
Además resulta que soy incómodamente criminalizable, ya que me declaro no nacionalista; habrá quien piense que esta declaración me hace menos malo, pues yo no lo digo por eso, ya que existe el nacionalismo plural y no violento, lo conozco. Como también, y así se critica en mi película, existe el nacionalismo que pretende homogeneizar "al que se queda dentro y expulsar al diferente" (Imanol Zubero), o son ciertos los orígenes xenófobos de Sabino Arana (Iñaki Ezkerra, Joseba Arregi e Iñaki Villota), o la inacción de la Ertzaina con la "kale borroka" (Teo Santos), o a la falta de "gestos inequívocos de ayuda y solidaridad hacia las víctimas" por parte del nacionalismo (Iñaki Gabilondo), o que el PNV aún no se ha hecho cargo "de que el sufrimiento del no nacionalista es su sufrimiento como gobernante" (Felipe González).
Aún así, para los miembros de la AVT, me he quedado corto, ya que no he sido capaz de criminalizar al nacionalismo con la brutalidad con la que lo hacen ellos, y no he dejado claro que el peor de los males políticos de España (después de ETA) es el PNV; incluso en mi película puede dar la sensación de que es el PP (siempre después de ETA), sobretodo si no ha querido estar dentro para explicarse, o defenderse.
Alguien cercano (a quien escuchen y quieran) debería decir comprensivamente al oído de cada miembro de la AVT, que el hecho de ser víctimas de ETA no les da más razón política, o ideológica, y mucho menos licencia para insultar, calumniar o amargar la vida de todo aquel que no piensa como ellos. Sí, alguien que les quiera de verdad debería ocuparse de ir rebajándoles las llamas del odio y el resentimiento, para evitar que su almas, corazones y mentes se perviertan irreversiblemente. Pero me temo que la gente que les rodea, o está ya muy envenenada, o son los auténticos marcadores y guardianes de esas consignas unionistas, patrióticas con las que esta España refranquista se vuelve a sentir Grande. Alguien debería alarmar a los miembros de La AVT de que desde algunos centros de autoridad se les están insuflando ciertas dosis de absolutismo. Mi gran insuficiencia ante ellos, y por lo que se permiten insultar a mi película y a mi de manera intolerantemente macabra, es ofrecerles todo mi apoyo y solidaridad humana por su situación personal, pero no la razón. Lo siento pero eso ya es mucho pedir, sobre todo cuando compruebo cómo se les está utilizando políticamente; pienso que el PP ha hecho de esto su plato favorito en este aterrador banquete en el que, a este paso, de nuestra querida democracia no van a dejar ni las sobras.
Tras la entrega de los Goya del año pasado, este mismo colectivo de víctimas, junto a Fernando Savater (que también declinó participar en mi película), criticaron con dureza a "los del cine" por el hecho de que espontáneamente algunos premiados dijeran "no a la guerra", cuando en las anteriores ceremonias no habíamos dicho "no a ETA". Como si el decir "no a la guerra" conllevara no dar la importancia que merecen los atroces asesinatos de ETA, o faltáramos al respeto a aquellos que están amenazados por la banda terrorista. Aquello fue utilizado políticamente para desacreditar y poner en entredicho la moral antibelicista de "los del cine", con la vil argucia de que no vale su no a la guerra puesto que nunca han dicho no a ETA.
¿Alguien cree verdaderamente que hay algún académico que no está en contra de ETA? Recuerdo las acusaciones que la prensa más reaccionaria hizo contra Javier Bardem, y en general contra todos los que nos manifestamos contra la guerra, espontáneamente o a través de la Plataforma Cultura contra la Guerra. Parecía que cuanto más alto dijéramos no a la guerra, más cerca estábamos de los etarras. Para protestar contra estas acusaciones de algunos medios de comunicación, y proteger la maltratada imagen de Javier Bardem, se organizó una concentración del mundo del cine y del espectáculo en el teatro Alcázar. Allí leímos un comunicado en el que, por un lado, pedíamos que nadie nos obligara a manifestarnos contra ETA, o contra otras barbaridades crónicas (se hablaba también de la violencia doméstica o la prostitución de menores ) y que el no hacerlo no nos convertía en sospechosos ni en cómplices de nada, y que por otro lado, lo que nos unía era la imperiosa prioridad, que requería todo nuestro consenso, para que tuviera el máximo de eficacia nuestro NO grande y único a la Guerra de Irak. Estábamos viviendo una crisis aguda.
En cualquier caso, uno de los nueve puntos del escrito estaba dedicado a condenar el reciente asesinato a manos de ETA de Joseba Pagazaurtundua, y a mostrar nuestra solidaridad a los familiares de la víctima. Con el teatro Alcázar lleno y los medios de comunicación rebosando el escenario, tras la lectura del comunicado coreamos repetidas veces el famoso "NO A LA GUERRA". Imanol Arias, sentado una fila por delante de mi, mostró a la audiencia un folio en el que se leía: "ETA NO". Y comenzó a gritarlo. Evidentemente el teatro se sumó al grito. Hasta aquí, por mi parte, ningún problema (esto se lo estoy diciendo exclusivamente a Imanol). Lo descorazonador y preocupante fue comprobar lo que la mayoría de los medios de comunicación hicieron con ese acto, a excepción de El País, y poco más. Por ejemplo, en la portada del ABC salía Imanol Arias con el cartel contra ETA, y yo detrás con el gesto evidente de estar acompañando su grito. El titular decía que por fin las gentes del cine nos habíamos atrevido a decir no a ETA, sin mencionar que dijimos un clamoroso no a la guerra, motivo de la reunión.
Por cierto, cuatro meses más tarde mi cara volvió a salir en la portada de este encantador periódico, con la frase: "la película de Medem acusada de incitar al terrorismo". Para terminar este asunto de portadas del gusto de la extrema derecha, recordaré la de La Razón al día siguiente de la clausura del Festival de San Sebastián, en la que sobre una fotografía de archivo (del marzo anterior) con Javier Barden en primerísimo término y, detrás, otros compañeros gritando contra la guerra, se podía leer, algo así: "Los actores españoles se niegan de nuevo a decir no a ETA". Por cierto que Javier Bardem ni siquiera estuvo en el Festival. ¿Qué se han creído algunos para imponernos que digamos lo que, donde y cuando ellos quieran?
Ya han dicho los de la Asociación de Víctimas del terrorismo que en la ceremonia de entrega de los Goya de este año quieren cambiar el no a la guerra pasado por el no a ETA, y que van a entregar pegatinas a la entrada. Saben de sobra que nadie se va a atrever a rechazar ponerse una pegatina en la que ponga "ETA NO", primero porque todos estamos de acuerdo, pero, y teniendo en cuenta la presencia masiva de medios de comunicación, ¿a qué tamaño va a quedar reducida la espontaneidad, independencia, o libertad que se le presupone a este tipo de declaraciones en una entrega de premios? Y yo ¿qué hago poniéndome un "ETA NO" de manos de alguien que llevará un "no a mi persona"? Sólo diré que en una situación de absoluta libertad, sin coacción, me lo pondría encantado. Pero esta pesadilla que me espera no es el caso.
Lo que me resulta más surrealista es cómo reaccionaran mis compañeros cuando una víctima del terrorismo le ofrezca una pegatina con el "No al Medem". Eso no quiero verlo, y, si alguno pasa accidentalmente por delante de mis ojos, por adelantado les prometo que haré el esfuerzo de autosugestionarme, para creerme que no lo he visto. Esta iniciativa es lo más vil y canalla que me han hecho nunca.
Y va a haber velas a mi paso para recordarme los más de 900 asesinados por el terrorismo, ¿y yo que hago entonces enciendo una vela? No querrán. Ya me han juzgado y condenado al desfile de los manchados de sangre, de los que cuando viajen por España corren el riesgo de que españoles de solo tele le indiquen con el dedo (como sospechoso de lo peor), a ser carne de cañón de esta linda prensa que nos está creciendo. Entonces qué ¿les miro a la cara con un gesto de cariño (pensando que ojalá ETA no hubiera existido nunca)? lo van a rechazar. ¿O intento adivinar en sus ojos cuántos han visto la película? Lo mejor es que cierre los ojos y recuerde la ovación final del público en el Festival de San Sebastián, y sobre todo el abrazo entre lágrimas de emoción y agradecimiento que recibí de Daniel Múgica (el hijo del concejal de UPN asesinado por ETA). Pues sí, también aquí podría abrazar a alguien, si me dejaran, me gustaría Nadie me va a dejar, tampoco, que le hable cariñosamente al oído; además, corro el riesgo de que me pongan una pegatina de "No al Medem".
¿Qué hago? Ni siquiera les va a hacer ilusión que les dedique el Goya (si es que me lo dan). No tengo nada que hacer, sólo aguantar el día más injusto y desmoralizante de mi vida ¡Socorro!".
Esta é unha nota de prensa de Julio Médem, con data 30 de Xaneiro, que pode descargarse da web de La Pelota Vasca:
En La pelota vasca, la piel contra la piedra hay víctimas del terrorismo que gozan de un trato privilegiado, con el máximo respeto, apoyo y cariño a su delicada situación, y mi compromiso ético con la no violencia y el diálogo no puede ser más explícito y contundente a lo largo de todo el documental.
Las víctimas del terrorismo que han convocado una manifestación contra mi persona, a la entrada de la ceremonia de los Goya, rechazaron (a través de sus dirigentes) participar en mi documental, junto a PARTIDO POPULAR. El que ahora ellos, porque no he hecho la película a su gusto, se manifiesten con el terrorífico lema: Contra el pelota vasco, la nuca contra la bala, es un acto de profunda injusticia, pero sobretodo una gravísima calumnia que muy posiblemente incurra en un delito contra el honor; ya que su abominable lema da a entender que yo, a través de mi película, empuño una pistola para disparar a alguien en la nuca.
Además se van a repartir pegatinas con la leyenda No al Medem junto a otras de No a ETA, con lo que vuelven a invitar a una macabra comparación, pareciendo que es similar oponerse a ETA que a mí. Protesto con toda mi alma por un acto de intimidación, coacción y persecución hecho con todo el regusto fascista.
Es fácil ver que detrás de esta atrocidad están los intereses electoralistas del PARTIDO POPULAR, que ha vuelto a sacar su artillería pesada (cada vez lo hacen con menos disimulo) para aniquilar a dos de sus más viejos enemigos: La Cultura y La Libertad de Expresión.
Eu creo que tamén deberían vela Pilar del Castillo, Ángel Acebes, José María Michavila, Carlos Iturgaiz, Jaime Mayor Oreja, Mariano Rajoy, José María Aznar e Manuel Fragagá.
Me quedo con la dedicatoria de Luis Tosar hacia Medem, y la poca vergüenza (otra vez) de la TVEPP no mostrando la cara del seguro agradecido Medem.
La AVT se llevó 5 Goyas:
-El Goya a la asociación más politizada (y mira que había nominadas...)
-El Goya al mejor guión adoptado
-El Goya a la pegatina mejor escrita (No al Medem)
-El Goya a los mejores insultos (solo estaban ellos nominados) por "Póntela, sinvergüenza", "¡Asesina!" (dirigidos a Candela Peña)
-El Goya al peor slogan original por 'Contra el pelota vasco. La nuca contra la bala'.
Luis Tosar é un fenómeno. Un home valente e comprometido, como xa demostrou ao longo do 2003 nas diferentes manifestacións de Nunca Máis. É o melhor actor que hai nestes momentos trabalhando no cine español. Alegrome polo seu premio, de verdade.
E xa verán, xa, o día que alguén alén do Bierzo "descubra" ao portentoso Carlos Blanco!
Hace ya un tiempo escribí una carta a los principales periódicos en defensa de Medem y su magnífico documental. Aún estoy a la espera de que alguno de ellos la publique.
Desde aquí el Goya de Evasivas para Julio.
Eu vin un pouco da entrega de premios (entre ese pouco tempo estaba o premio a mellor documental). Durante ese tempo só vin un auto-colante en contra da censura. Ademais escoitei aun premiado dicir non á censura.
JJ: El lema de "No a la pelota vasca. La nuca contra la bala" me da la impresión de que define claramente la posición de AVT. De hecho es tan asquerosamente malidicente que debería actuar la justicia.
EE es Euskadiko Eskerra. Euskadiko Eskerra (o Ezkerra, no hablo bien el batua ni en la intimidad), el partido de Bandrés, se unió al PSE hace ya unos cuantos años.
¿Quién ha intentado que el documental no se premie? ¿Ahora va a resultar que no lo han premiado por razones políticas, o porque no lo merecía? ¿Alguien se ha planteado que quizás el documental que ha ganado es mejor que este?
Ander: Ermua está en Bizkaia, el Foro de Ermua tiene su origen allí, y personas del mismo no han querido salir en ese documental y han dado sus razones. A Gotzone Mora la podrás descalificar todo lo que quieras, pero el hecho es que ha sido víctima de atentados, y que no quiso aparecer en el documental por lo que he puesto anteriormente y no voy a repetir. ¿E Iñaki Ezkerra? ¿También es cercano al PP? ¿Y qué pasa, que las víctimas del terrorismo del PP son menos víctimas?
Y en cuanto a las presiones, no son más censura que el hecho de que Savater no salga todos los días en ETB.
Akin: el lema, como todos los lemas, siempre es discutible.
Lo que no acabo de entender es porqué esta película, por ser "políticamente correcta", tiene que ser la mejor del mundo mundial. Lo será o no lo será independientemente de su mensaje político, digo yo. Y también independientemente del mismo, le podrá gustar a la gente o no.
Caray, es que parece que porque no le hayan dado el premio toda la Academia del cine, inclusive Pilar Bardem, estén vendidos al oro de Moscú.
Han dado premios. Ahí está Coixet, Bollaín, y otros muchos. ¿De lo único que se nos ocurre hablar es del hecho que no le hayan dado el premio a un documental que probablemente es aburridísimo, posiblemente sesgado, y siempre discutible?
¿ Quién ha intentando que no se premie ?
Pues ya te lo dije. AVT y sectores del PP.
Ah, con lo de intentar que no se premie no quise decir que el que ha ganado no se lo merezca. Lo decía porque han intentado que sea retirada su nominación. Intentaron lo mismo en el festival internacional de San Sebastián.
Todas las víctimas merecen mi respeto. Pero por ser víctima no se tiene más razón. La hija Ernest Lluch puso la herencia de su padre para ayudar a este documental.
Pero JJ ¿Quien habla de que el documental sea bueno o malo?
Estás equivocado, nadie (yo por lo menos) ha dicho que el premio debería de habersele dado al documental de Medem. Esa es otra historia que también se podría discutir.
JJ: Yo no discuto el premio, discuto que ATV hiciese una manifestación a las puertas de los Goya, obligase a la gente a ponerse las pegatinas de "ETA NO" llamándoles de todo a quienes no lo hacían (cuando me parece legítimo no hacerlo cuando la manifestación identifica a ETA con Medem) y usando una pancarta con un lema tan sucio como el de "Contra la pelota vasca. La nuca contra la bala".
Todo eso es lo que yo critico.
Desde mi punto de vista una manifestación de Basta Ya contra el plan Ibarretxe o una manifestación de AVT contra Julio Medem ha situado a ambas organizaciones fuera del ámbito de mis simpatías. Una cosa es criticar el diálogo y otra muy distinta criticar al nacionalismo o criticar películas pro-diálogo. Como el propio Medem dice su status (incontestable) de víctimas no les da la razón en otros aspectos.
Por cierto, AVT intentó por todos los medios censurar esa película en San Sebastián.
Anónimo, se le podía decir que no era ese el tema tratado sin caer en ad-hominen, las estadísticas no tenían nada que ver en el tema y su 'presunto' ombliguismo tampoco.
Abandone usted lo que quiera. Es muy libre. Y créame que lo comprendo perfectamente. Demasiado perfectamente, me temo. Aunque no deja de tener gracia que quien arranca con "Es que estos actorzuelos están todos comprados por el PP. Mira que no darle el premio a "la mejor película española y parte del extranjero" de 2003. Mecachis!" venga después haciéndose la ursulina ofendida.
Sr. Akin:
Yo creo que sí era el tema tratado. El cambio de tema que intentó JJ, ofensivamente por más señas, me parece digno de recibir la respuesta que ha recibido. Evidentemente, usted no tiene por qué estar de acuerdo conmigo. Pero yo sí podré estarlo, ¿no cree?
De todas formas, no voy a seguir este camino, que no es más que una nueva desviación del asunto que se trata. Un viejo truco, pero poco eficaz cuando ya se conoce.
Anónimo, jajajaja, si hombre, claro que puede estar de acuerdo con usted mismo, además es un tema que ya hemos tratado otras veces y en el que sabemos que no nos pondremos de acuerdo...
Tampoco yo tengo el menor interés en seguir debatiendo eso. El tema de fondo es el que he puesto en otra bitácora, si Basta Ya desapareció de mis simpatías con una manifestación anti-Plan Ibarretxe, AVT ha desaparecido también con una manifestación anti-Menem, y más con unas veladas acusaciones de colaboracionista que me han resultado 'noxentas'.
Lo demás me importa poco, el premio o no premio me da igual.
Pues ése es el asunto, Sr. Akin. Y no me parece de recibo que alguien pretenda desviarlo hacia la concesión o no de un premio, y menos sugiriendo que alguien dijo que la no concesión fue debida a presiones del PP, cosa que, que yo recuerde, nadie ha dicho por aquí. Eso sí que es un verdadero cambio de tema, y mi metáfora iba por ahí: hablábamos de la luna, no del dedo.
El tema, para mí, entronca con una realidad terrorífica que estamos empezando a vivir. Allí donde hay una grieta aparece el germen del fascismo (o de su sucesor, tal vez todavía sin nombre, fiel heredero de su progenitor).
De todas formas me admira la postura noble de Medem al intentar comprender a las víctimas del terrorismo, incluso cuando él mismo es el agredido. Es verdad que cuando a alguien le han matado a un ser querido, o cuando le han destrozado la vida a él mismo, es fácil caer en excesos y el rencor puede llevar a posturas irracionalmente negativas. Por eso no me atrevo a criticar ácidamente a la asociación en cuestión: hay un factor humano que puede hacer comprensible su postura. Y por eso admiro más a Medem: en su caso, no creo que yo pudiese ser tan noble.
Otra cosa son los envenenadores profesionales que se amparan en esa lógica y comprensible debilidad humana para arrimar el ascua a su podrida sardina. Son los mismos que mintieron para asesinar civiles irakíes contra la voluntad del pueblo. Son los mismos que compraron votos a golpe de pensión de fondos públicos para incrementar su dominio tras la desgracia del Prestige. Son los que aplauden en privado la virilidad de las hormonas de un alcalde-cacique rural que le toca las tetas a una menor mientras lanzan denuestos contra el amor libre. Son los que promovieron una y otra vez a un Monchoesmucho que siempre fue lo que es y siempre usó los métodos que usa.
Con todo eso delante de las narices, ¿de qué premio hablamos? A usted le da igual, y a mí también. Y creo que con Medem ya somos tres.
Aquí el problema que hay es de libertad de expresión. Quien la utiliza para defender determinadas ideas (como Muguruza o Medem) se arriesga a que se le critique y a que algunas instituciones públicas no subvencionen sus conciertos o documentales. No parece que esto impida de hecho el ejercicio de tal libertad.
Por el contrario, quien utiliza la libertad de expresión para defender otras ideas diferentes (Savater, por ejemplo) tiene el riesgo cierto de que le maten y debe vivir con escolta.
Ante semejantes consecuencias, bastante diferentes en cada una de las dos situaciones, ¿dónde está aquí la gravedad para el ejercicio de dicha libertad? ¿en cuál de los dos? ¿Qué impide más en el terreno de los hechos el ejercicio de esta libertad para un ciudadano, el hecho de te puedan matar o el que la AVT te critique o no te subvencionen algunas instituciones españolazas?
Hipótesis: si Medem hace algo que disguste a Otegui o a ETA y recibe "sugerencias" para que no se emita tal o cual parte de su entrevista, por ejemplo, ¿este valiente machote de Medem nos habría obsequiado con una queja tan contundente como la de las palabras que se reproducen en este post? ¿o las consecuencias del ejercicio de la libertad de expresión en ese otro sentido son de hecho diferentes?
"Quien la utiliza para defender determinadas ideas (como Muguruza o Medem) se arriesga a que se le critique y a que algunas instituciones públicas no subvencionen sus conciertos o documentales. No parece que esto impida de hecho el ejercicio de tal libertad."
Medem no ha pedido subvenciones publicas, Muguruza tampoco. Lo que ha sucedido es que ciertas instituciones públicas y organizaciones afines han tratado (y conseguido en muchos casos conseguido) que se censuren documentales o conciertos. Presionando a organizadores, ayuntamientos y locales de conciertos.
Si eso no atenta contra la libertad de expresión ...
"Por el contrario, quien utiliza la libertad de expresión para defender otras ideas diferentes (Savater, por ejemplo) tiene el riesgo cierto de que le maten y debe vivir con escolta. "
Una cosa no quita la otra. Y que estés amenazado no significa que tengas la razón absoluta. Muchas víctimas de ETA han apoyado el documental, han aparecido en el e incluso han puesto su propio dinero.
¿Pero como hay que decirlo? Cada cual puede criticar el documental como le de la gana.
"¿este valiente machote de Medem nos habría obsequiado con una queja tan contundente como la de las palabras que se reproducen en este post?"
Tal vez no se haya dado cuenta, pero con su nauseabunda mentira ha equiparado a ETA con el gobierno del PP en cuanto a enemigos de la libertad de expresión. Oiga, pues si usted lo dice...
Imos ver se centramos un pouco a cuestión e non nos desviamos hacia outros temas, nun exercizo que como brilhantemente dixo Anónimo por aí enriba é unha estratexia velha ben conhecida. Para empezar, é obvio que a AVT merece todo respeito como organización de víctimas do terrorismo, pero en ningún caso pode erixirse na única lexitimada para falar destes temas, na que outorga ou non certificados de boas persoas polo feito de levar posta ou non a súa pegatina. Esa mesma AVT non se ocupa da calidade do documental de Médem (que a min me parece excepcional, e así o digo e o escribo) senón que protesta polo feito de que fose nominado livremente polos membros da Academia. Pola mesma regra de tres poderían terse manifestado agrupacións de homes separados contra a peli de Iciar Bollaín: terían estado no seu dereito, e tería sido igual de absurdo (e se queren caemos na demagoxia de preguntarnos cantas mulheres hai que non poden facer unha carta tan contundente como a do valiente machote Médem).
Eu non relacionei neste post un posível premio a Médem con presións do PP. Si escribín hai uns días esta frase, non exenta de ironía: O morbo estará en saber se os académicos ousarán premiar no apartado documental a espléndida Pelota Vasca de Julio Médem, ou ben tratarán de portarse ben até que se fagan realidade os anunciados 28 milhóns de euros para o Fondo de Protección da Cinematografía. Quizá a algúns lhes falte o contexto necesario e non saiban da conxelación das axudas ao cine por parte do Governo español o ano pasado, que só os rencorosos coma min poden asociar a unha represalia pola atitude exibida na cerimonia dos Goyas do ano pasado, convertida nun acto contra a guerra retransmitido ao vivo e sen querer por TVE. Fagan un pequeno pasatempo: atopen as oito (mil) diferencias entre a gala do 2003 e a do 2004. É obvio que este ano a xente portouse melhor. Púxenme hoxe a ver no telediario oficial o resumo da gala co desexo de oír a Luís Tosar ou Miguel Bosé, e ¿sorprendeume? non velos. Saeu, claro, Iciar Bollaín (só faltaría), e unhas declaracións nervosas e apresuradas de Médem no exterior, seguidas evidentemente a continuación doutras do voceiro da AVT (que, que eu saiba, non se adica ao cine). Véuseme a cabeza un artigo de Umberto Eco que citaba El Pez hai uns días.
Julio Médem pronunciouse centos de veces, contra ETA e contra o terrorismo. Que se ponha ou non detrás dunha pancarta e, sobre todo, que elixa con quen quere estar detrás dunha pancarta, é unha eleición persoal súa, na que eu non vou meterme nunca. Para que non lhes fiquen dúvidas, eu tamén digo con claridade Non á ETA, pero como o mundo é moi grande e hai calzada dabondo onde dicilo tenho ben claro que non o diría nunca na mesma onde se atope a xente de Basta Ya e a AVT, do mesmo xeito que non tería ido a unha manifestación de Nunca Máis de ter estado na primeira linha dela políticos do PP, por exemplo. Podo elixir con quen me manifesto, e fago uso dese dereito.
Eu tenho estado ao longo do último ano en bastantes manifestacións polo tema do Prestige, a Guerra de Irak e a sabotaxe de Sada, e nunca me preocupei de contar quen estaba e quen non. Xamáis lhe reprochei a ninguén o feito de non ter estado xunta min. Si me queixei varias veces da falta de acción, en termos xerais, dalgunhas persoas, da súa aparente indiferencia ante certas materias fundamentais. O terrorismo, obviamente, é unha delas. Pero Julio Médem non se amosa indiferente ante el. Sabe que é o maior problema que afecta ao seu país, e se enfrenta a el desde unha perspectiva complexa e ampla, dándolhe voz a todos os que quixeron falar. No seu documental aparecen, na práctica, todas as voces. Como el ben explica na carta tamén saen as víctimas, con testemunhas especialmente emocionantes como Daniel Múgica e especialmente lúcidas como Eduardo Madina. Médem foi sometido a unha caza de bruxas na que ninguén explicou con claridade cales eran as súas culpas. Iso é unha traxedia, tamén. Preguntarse que situación é máis tráxica é pura demagoxia.
"Eu tenho estado ao longo do último ano en bastantes manifestacións polo tema do Prestige, a Guerra de Irak e a sabotaxe de Sada, e nunca me preocupei de contar quen estaba e quen non. Xamáis lhe reprochei a ninguén o feito de non ter estado xunta min."
Creí notarlo en tu historia titulada Indiferencia. Puede ser una impresión equivocada, claro. Ahora que lo releo, es cierto que no hay un reproche en sentido estricto. Pero párrafos como éste (aunque ya no se refiere a cuestiones políticas), dan esa sensación:
"Podemos permanecer alheos ao xenocidio cotián que é a SIDA na África. Onte, na data adicada á súa lembranza, non foron demasiadas as bitácoras que lhe prestaron atención ao tema. Podía terse falado da SIDA desde os parámetros da divulgación científica que lhe son tan proprios a algúns vixías da ortodoxia blogosférica (...)"
A mí también me llama la atención el escaso eco que en estos blogs de Blogalia obtienen determinados acontecimientos sociales. Sobre todo cuando se pretende que los blogs sean (o cuando se sugiere que son) la vanguardia de la información y la crítica, capaces no sólo de suplir las carencias del periodismo sino de vigilar (¿y corregir?)como quinto poder las desviaciones del cuarto.
Con lo cual no digo que deba ser de otra forma, entiéndame. Simplemente señalo que del dicho al hecho hay un buen trecho. Pero vamos, un trecho de cagarse, como quien dice.
Y es que, para mí, un blog es lo que es: una facilidad técnica más que permite a cada cual hacer lo que le dé la gana con ella. Y el resto... en fin, dejémoslo aquí.
Gracias, Pawley, por dar a conocer la carta de Medem. Por supuesto, de poco importan las palabras del condenado cuando ya se ha cerrado el juicio. Y como el juicio se cerró incluso antes de poderse ver su documental, en esas andamos.
Obviamente, afirmar que no es lícito el "todo vale", resulta provocador en estos tiempos en que el fin justifica los medios (incluyendo los medios audiovisuales).
Anónimo, yo no espero nada de las bitácoras, y por tanto no me sorprende que se traten o se dejen de tratar ciertos temas. O sea, que estamos de acuerdo... creo :o)
webensis, como xa dixen no comentario 29 eu si me tenho queixado no blog dunha certa indiferencia xeral ante certos temas. Todos somos livres de pronunciarnos ou non sobre unha cuestión ou outra, pero tampouco podemos esquecer que o único xeito que eu ou calquera temos de saber que pensan uns e outros é agardar a que nolo digan. Cando en momentos concretos se nos convida a lembrar un certo acontecemento de grande importancia (sexa a SIDA, sexa o Prestige) e comprobamos que a repercusión é mínima, non vexo que hai de estranho en que alguén, por exemplo eu, se sinta lixeiramente descorazonado. En todo caso a queixa é sempre xeral e non ten destinatarios directos.
A AVT pode e debe saír ás rúas para queixarse do que lhe pete. Mesmo considero lexítimo que proteste pola falta de apoio do mundo do cine á súa causa se en verdade cren que existe (opinión que eu desde logo non comparto). O que non me pode parecer xusto é que ataquen directamente a unha persoa en concreto, Julio Médem, convertíndoo nunha sorte de chivo expiatorio sen que ninguén chegase a explicarnos de que é culpável. Médem fixo un trabalho honrado, pretendeu a participación de todos os que tenhen algo que dicir no tema vasco, e finalmente conseguiu recolher as declaracións dun amplo espectro de personaxes, entre eles varias víctimas do terrorismo, seres humanos que perderon polo caminho un pai, un esposo ou unha perna. Non saíron no documental aqueles que non quixeron, que son curiosamente os que levan desde a súa estrea queixándose e criticándoo desde o desconhecemento.
Para finalizar, unha pregunta inxenua: ten esta oleada de acusacións contra Julio Médem algo que ver co feito de que saia en portada do último número da revista de Elkarri?
Aproveito que esou sozinho para saltarme os 37 comentarios anteriores. Non é por nada disculpable, simplemenmte vagancia, lacacenería, nada maís.
Paréceme pervertido cun lugar común, galego, logo universal, tenha tanta fartura de intervencións cando se trata un asunto basco. namentres outros temas propostos con moitos máis merecementos de análise pasdaron inadvertidos. O da foto que punha "Pais" seica foi admitido no guisnes.
Pola meseta enriba e abaixo ondas de ppeste pretenden coartar as liberdades e pensamentos e accións do que non comnrenden. Tamén é certo que non conhecen o idioma.
No caso que nos ocupa, meu benquerid@ pawley, concordamos en ter publicada a carta do senhor cineasta.
Agora seguiremos a pedir disculpas cando tenhamos necesidade de mexar, mais non deixaremos que outros o fagan por riba de nós.
Pawley, vostede sabe da agulla de chegar aos 40 comentarios.
Parabéns, en serio, por incluír a carta de Medem. Ás veces arrodéanos a tristura. Menos mal que nos queda luistosar.
Excactamente onde sinalou vostede, mais se concretamos un pouco podería dicir que no enlace a "Redondela's News" no seu apartado correspondente de Pensamento.
Que volvo a incidir que non estamos subvencionados pola cultura do Xacobeo.
Seguimos e seguiremos convictos e confesos.
indi, díganos cal é a súa web. Vaia, é esta, pero dígao vostede. Déase a conhecer máis aínda se cabe. E abra un blog.
cesare, gracias polos parabéns. A carta aberta de Médem leva uns días na web da Pelota Vasca e suponho que apareceu en diversos meios (na web de El Mundo polo menos). Outro galego deste mesmo bairro blogalita tamén a puxo. Por que esa tristura, companheiro?
Que grande o Luís Tosar, insisto máis unha vez. Cambio o blog de Yolanda por un seu.
Para que se entenda ben: borrei o comentario 40 (que era meu) porque me comín algunhas palavras e entre tanto apareceu de novo indi por aquí. O enlace ao lugar preciso que el cita é este.
O que vou comentar a continuación vai en aberto, sen anestesia e cun alto grao de reconhecemento a pawley que fai que cada día alonxe un pouco maís de min males que atacan ao cerebro.
Tenho un portal denominado xenéricamente indiredo.com que serve para viaxar pola música e o conhecemento duns entranhables amigos, un xa físicamente perdido, Suso Vaamonde, outros como Tangata en plena creatividade; serve tamén para adentrarse non pequeno grande mundo do meu concelho cunha certa malaostia, que reconhezo, mais non me disculpo por razóns propias; ofrecemos enlaces a páxinas de interese, alomenos para min, como a que me permite escribir e de recente está a creación de Redondela's News, que pretende ser unha revista atemporal absolutamente libre que non me atrevo a definir, xa que non ten defición salvo o que escrito está na súa páxina de inicio.
Calquera aportación dos concorrentes deste blogmilho sería debidamente agradecida e reproducida na revista. [Absterse os do PP].
Para Pawley: Non son capaz de abrir un blog xa que eu son de ciencis e non de letras.
Desculpas por inserir unha pregunta persoal neste espacio adicado a un tema tremendamente interesante, pero son moi novo nesto das bitácoras e non coñezo outro sistema para facelo. A pregunta é para Indi : mencionas un amigo, Suso Vaamonde, físicamente perdido. Eu coñecín hai moitos anos un Suso Vaamonde, compañeiro de estudios (ainda que mais novo ca min) no Instituto Agra do Orzán da Coruña. Un rapaz (um... meu galego non é moi bó, ¿como se di "pelirrojo"?) que tocaba a gaita. ¿Non será o mesmo Suso Vaamonde? Descoñecía un feito tan triste como a súa perda, non chegamos a coñecernos tanto como para considerarnos amigos pero de todolos xeitos lamentaría moito a súa desaparición.
Reitero as desculpas polo off-topic, eas gracias a todos vos por este espacio que hai pouco descubrín.
Para Yabba
Suso Vaamonde de quen eu falo non é o que ti refires. Suso terría agora 52 anos, máis ou menos, naceu na aldeinha de Regodobargo e vouche faceu una moi pequeninha síntese da súa intensa historia:
Suso Vaamonde Polo, (1950-2000), naceu na aldea pontevedresa de Regodobargo, concello de Pontecaldelas, e foi un home verdadeiramente bo e xeneroso.
Con 16 anos xa compuxo a súa primeira canción en galego e pouco despois formou parte, aínda que por pouco tempo, do trío "Marco Valorento".
No ano 1969 intégrase no colectivo de "Voces Ceibes", permañecendo até o ano 1974.
Eran os de Voces Ceibes cantautores que reivindicaban, coas súas armas, unha Terra, un Pobo, unha Fala e a eliminación da dictadura franquista, acompañados dun público entusiasta polos mesmos ideais.
Logo, Suso, proseguiría a súa longa andaina en solitario como cantautor, productor e mesmo fundador de grupos tan emblemáticos como "A Roda"
Comprometido social e politicamente coa súa Terra, Suso só canta en idioma galego musicando as súas propias letras e popularizando poemas dos nosos mellores e nada recoñecidos poetas. Afectuoso sempre cos cativos, ensinou a pais, mestres e nenos cantarmos xuntos as máis fermosas cancións.
Co único acompañamento da guitarra e a súa poderosa voz, Suso cantou toda a Galiza e terras de Catalunya, Euskadi, Madrid, Valencia, Andalucía................ En Europa foi recoñecido en Inglaterra, Suiza, Francia, Alemania e Portugal.
Alén mares, Venezuela dispuxo da súa compaña en catro viaxes.
Bo e xeneroxo até a utopía, compañeiro e camarada sempre, deu centos de concertos en teleclubes, tabernas, escolas, descubertos, actos sindicais, veciñais, amigables.... as máis das veces sen pedir un can.
Soubo da miseria dos miserentos cando nun concerto celebrado en Pontevedra, o 10 de xuño de 1979, foi denunciado e tivo que exiliar, primeiro Portugal e logo Venezuela, para fuxir da cadea. Aínda que padeceuna durante 46 días no ano ¡1984!
En Redondela, máis concretamente na parroquia de Chapela, onde viveu, hoxe unha placa lembra para sempre a súa estadía entre nós.
Os seus amigos e amigas de Redondela non esqueceremos os momentos vividos, e por destacar algún: aquel vivido en Reboreda na compaña doutro grande amigo Fernando Pereira, tamén nacionalista e republicano cabal. daquela alcalde de Soutomaior, quen cantou ben afinado.
Saúdos
Gracias pola información, Indi... teño tendéncia a confundir nomes. Estou case seguro de que o nome coincidía co do meu amigo, pero agora que leo a información recordei tamén o Suso Vaamonde ó que ti te referías. Tamén hai que ter en conta que nas datas en que Voces Ceibes existían eu ainda non vivía en Galicia... nin sequera en España, polo tanto o meu coñecemento deste grupo e menos profundo, supoño. Gracias de todolos xeitos pola aclaración.
Ante os comentarios lidos antes teño que dicir algunha cousiña :)
Por unha parte non se pode contrapoñer ás vítimas de ETA e a Julio Medem coma dous polos dun problema, son 2 distintos. Por unha parte hai unha xente ameazada por pensar diferente, cousa que TODOLOS demócratas detestamos e por outra está tamen a falla de liberdade de expresión que ocorre ao hablar do conflito basco. Son dous temas distintos aínda que moi relacionados.
Por outra parte é noxento que a AVT exerza coma grupo de presión tratando de que haxa un pensamento único, de que non podes levanta-la palabra para dicir algo que eles non digan porque entón estas a atentar contra eles.
Ademáis é que nunha democracia non é doado entende-la existencia dunha asociación coma a AVT (ou Euskal Presoak...) porque os motivos que as crean son de vinganza, en realidade son alegais.
Volvendo o tema, é moi perigoso que se trate de recurtar desta maneira a liberdade de expresión. Imos caendo nun xogo suxo que pode acabar quebrando a nosa liberdade de ser diferentes.
Teóricamente, os motivos da existencia da AVT non son de vinganza. Teóricamente, os motivos da súa existencia son a agrupación de afectados polo terrorismo (víctimas e familiares) para loitar polos seus dereitos (pensións, asegurarse de que os culpables paguen ante a lei polo seu delicto, etc) e ademáis como foro de expresión para colaborar na desarticulación das bandas terroristas. A min estas razóns parécenme lexítimas. O problema é que, coma en todalas organizacións, hai outros intereses que acaban xurdindo. Sobre todo, intereses políticos. E moi triste que un partido político (neste caso o PP) instrumentalice a traxedia dos afectados polos atentados terroristas. Tampouco creo que se poda culpar de todo ós integrantes da organización : na súa pel, eu penso que todos nós poderíamos perder o norte e deixarnos manipular por calquera que pareza preocuparse por nós, ainda que en realidade só se preocupan pola perpetuación da súa poltrona madrileña.
Sen dúvida a presión emocional que soportan as víctimas do terrorismo e da violencia (venha de onde venha) fai que vexamos os seus erros e exabruptos con maior xenerosidade. Dito o cal, tamén é certo que esa mesma condición de víctimas non lhes outorga sempre a claridade e a serenidade suficientes para afrontar certas cuestións. É por iso que as partes directamente afectadas nos conflictos non soen ser as máis apropriadas para levar a iniciativa da súa solución.
O que dis, Indi, son obxectivos que non debe ter unha asociación porque son os do proprio sisema democrático.
Supoño que quedará máis claro se falamos de que non é normal que nunha democracia haxa "Asociación de Asasinados". Hai xente á cal os seus familiares morreron asasinados e non por iso crean asociacións para facer xustiza (porque a xustiza xa se fai no sistema) A idea da AVT é a da vinganza, a de que se faga todo o posibel contra eles non a de que se faga xustiza.
Por outra parte quero deixar claro que vaxo claro que son vitimas pero como xa se dixo moitas veces acá iso non lles da máis razón.
Non debería ser normal que nunha democrácia haxa asociacións de víctimas, xa que non debería ser normal que nunha democrácia haxa víctimas sequera. Do mesmo xeito, non debería ser normal que nunha democrácia, cun réxime que en teoría é responsable do noso bienestar, haxa por exemplo asociacións de afectados polo síndrome tóxico. Ou pola marea negra. O caso é que as hai, porque o sistema non funciona ó cen por cen. Fan falla mecanismos que controlen o bó funcionamento do sistema, e que protesten cando éste non funciona como é devido. Eses mecanismos poden ser as asociacións, tanto a AVT para os seus propósitos como por exemplo NUNCA MAIS no seu eido. Non caiamos na trampa de demonizar unha asociación. A súa conducta non ten sido a máis lóxica, pero como antes dixen, están sendo moi manipulados ... e polas súas características son xente moi manipulable.
Por certo, e volvendo a caer no abominable terreno do off-topic, acabo de ver a mención que fas, Pawley, ó documental "Roger and me". ¿Tes esa película en VHS ou algo así? Dígocho porque eu a teño nun VCD, lista para ver no DVD doméstico. Está extraída dun VHS, pero con bastante boa calidade. O subtitulado non é tan bó, pero con todo abonda para disfrutar da peli. Se tes interese, avísame ... que de varios xeitos (por FTP, ou correo tradicional) podo enviala.
Non, lamentablemente... só teño visto "Bowling for Columbine" e "Roger and me". A miña versión de "Roger and me" era orixinariamente un .avi tamén, que viña con subtítulos en castelán... ou algo así, con certos xiros chicanos.
De todolos xeitos unha busca rápida co eMule amosa moitos arquivos de "The awful truth"... seica é unha série, hai dúas temporadas disponibles, pero claro, en perfecto inglés. De haber subtítulos, baixaríaa encantado, pero sen eles... falo bastante inglés, pero non tanto como para comprender toda unha película sen apoio de subtítulos.
Ben, terémonos que conformar con Bowling e con Roger. Aconsélholhe ao paso dous vídeoclips dirixidos por Michael Moore: o All the way to Reno de R.E.M., e o Boom! de System of a Down, este cheo de imaxes das manifestacións que tiveron lugar o 15 de febreiro do 2003 por todo o mundo en contra da invasión a Irak.
O sistema de comentarios está á disposición dos lectores de "signos de vida" (antes "días estranhos") exclusivamente para a publicación de opinións e comentarios relacionados co contido deste blog. Calquera texto publicado por medio do referido sistema non reflicte necesariamente a opinión do autor deste blog. As opinións e informacións publicadas no sistema de comentarios son de autoría e responsabilidade integral dos leitores que del fixeran uso. O autor deste blog resérvase o dereito de suprimir os comentarios e textos que considere ofensivos, difamatorios, calumniosos, preconceitosos ou de algunha forma perxudiciais a terceiros. Textos de carácter promocional ou inseridos no sistema sen a debida identificación do autor (nome completo e enderezo válido de e-mail) tamén poderán ser eliminados.