O meu artigo no terceiro número da Revista do Audiovisual Galego:

Todos cineastas?

Talvez non o pareza á luz dos orzamentos medios que se manexan no cinema estatal, mais o certo é que as novas tecnoloxías están a abaratar a creación de contidos audiovisuais. Algunhas das propostas máis estimulantes feitas en España nos últimos anos, e que acadaron ademais unha importante repercusión internacional, caso de Honor de cavalleria de Albert Serra ou de La línea recta de José María de Orbe, teñen un custo total inferior ao medio millón de euros, aínda dentro dun sistema de produción máis ou menos convencional. Un par de ordes de magnitude por debaixo (no entorno dos tres ceros, tres) atópase o excelente documental do músico e director portugués Gonçalo Tocha, Balaou, un dos grandes triunfadores do festival de cinema independente de Lisboa do pasado mes de abril. Os dous premios outorgados por un exixente xurado de que formaban parte entre outros Mark Peranson, editor da revista Cinemascope, Hans Hurch, director da Viennale, e o cineasta xaponés Shinji Aoyama, serviron de tarxeta de presentación para un documental que logo viaxou polos festivais de Vancouver e Viena e que pasará na primavera polo BAFICI bonaerense; curiosamente, non reuniu méritos abondo para formar parte da programación do de Ourense, no que si houbo espazo dentro da sección oficial para obras procedentes do “prestixioso” Festival de Málaga. Outro bo exemplo ofréceo o díptico presentado neste último trimestre por José Luis Guerín. Dunha banda, a excepcional En la ciudad de Sylvia, un dos títulos de referencia de 2007, que contou cun orzamento non mínimo pero si axustado; doutra, o proxecto Unas fotos en la ciudad de Sylvia, descrito non sen razón polo propio Guerín como unha “fantasía fotográfica” (e mesmo o de “fotográfica” é xeneroso), e que quizá non pase de ser unha presentación tipo powerpoint con ínfulas, máis que unha película en sentido estrito, pero que en calquera caso proba que hoxe o límite dos cartos gastados na fabricación dunha obra fílmica pode tender a cero.

A redución de custos alenta a aparición de obras máis arriscadas, que non teñen que ser vistas por unha morea de espectadores para poderen recuperar parte do investimento. Isto é especialmente válido no mundo da curtametraxe, que debera ser terreo abonado para a experimentación, para o ensaio e o erro, e para o nacemento de toda sorte de pezas autoxestionadas que respondesen unicamente á vontade e á imaxinación dos seus autores, sen impedimentos de ningunha clase. O que vemos máis a miúdo, porén, son filmes que imitan con descaro uns modelos repetidos até a saciedade e cos que dificilmente resisten a comparación. As curtametraxes parecen concibidas moitas veces como unha demo das posibilidades dos que as fan máis que como un produto pechado con valor de seu; como unha fase inicial, e case de formación, que ten como destino soñado a produción posterior de longametraxes, consideradas de maneira implícita “máis importantes”. Á marxe das calidades, que de todo hai, por suposto, o maior problema das curtametraxes segue a ser a súa dificultade para acceder ás xanelas de exhibición tradicionais, aínda que no noso caso contamos coa vantaxe dun programa específico na televisión galega, Onda curta. A súa habitualmente escasa presenza pública quedará tamén paliada grazas á estratexia emprendida pola Axencia Audiovisual Galega ao constituír as redes Cinemas Dixitais e RedEstreas, co fin de favorecer a presentación e estrea de curtas nas grandes cidades e vilas galegas.

Máis estraño é que os autores de curtametraxes non teñan desembarcado aínda de xeito masivo en Internet, alén de puntuais excepcións. Internet é unha plataforma magnífica para a difusión de contidos, incluídos os audiovisuais, aínda que é innegábel que as diferenzas entre unha obra maior e unha simple arroutada en imaxes se dilúen perigosamente nunha pantalla de 400 píxels de largo. Na era de YouTube, até a mítica Cahiers dedica páxinas e páxinas ao cinema na Rede, e non hai certame de curtas que se resista a incluír unha sección para as creacións “meu dito meu feito” que se consideran rematadas unha vez que se preme o botón de off da cámara. Hai quen mesmo fala a serio das cousas gravadas con teléfono móbil e ve nelas unha alternativa de futuro, como se a naturalidade e o verismo fosen incompatíbeis cos travellings e a boa iluminación. A Rede despreocúpase pola calidade formal e recoñece o vigor da inmediatez; admite actitudes máis combativas e voluntariamente marxinais, pero tamén premia de maneira desmedida a ocorrencia graciosa. A tecnoloxía dixital democratiza a creación cinematográfica e multiplica o ruído de fondo. Iso non é bo nin é malo, mais é.

dos arquivos estranhos: Cinema na rede, artigo no primeiro número da Revista do Audiovisual Galego. ¶